وضعیت اقتصادی و اجتماعی استان
استان لرستان، یکی از استان‌های غربی ایران است. این استان ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت آن در سرشماری سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱٫۷۱۶٫۵۲۷ نفر گزارش شده‌است.[۱] این استان سیزدهمین استان ایران از نظر جمعیت می‌باشد و یکی از استان‌های پرجمعیت ایران به شمار می‌رود.خرم‌آباد مرکز استان و بروجرد دومین شهر بزرگ آن است. طبق آمار سال ۱۳۸۵، خرم‌آباد بیست و دومین شهر بزرگ ایران و بروجرد بیست و هشتمین شهر بزرگ کشور است. لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوههای زاگرس پوشانده‌است. اشترانکوه با ۴۰۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان و پست ترین نقطه آن در جنوبی ترین ناحیه استان واقع شده و حدود ۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.[۲] بر اساس یافته‌های باستان شناسی این منطقه یکی ازنخستین سکونتگاه‌های قدیمی بشر است و مفرغ لرستان از شهرت باستان شناسی زیادی برخوردار است.[۳]
ریشه نام
لرها مردمانی هستند که از نظر قومی جزیی از مردم کرد به‌شمار نمی‌آیند.[۴]واژهٔ کرد در دوران تاریخی پس از حمله اعراب به ایران به معنای رمه‌گردانان و کوچ‌نشینان ایرانی‌تبار فلات ایران به کار رفته‌است و معنای قومی خاص نمی‌داده‌است.[۵] [۶] [۷][۸] [۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳] در برخی از منابع، لرها و دیلیمان و بلوچان و اقوام دیگر را جز کرد شمرده‌اند زیرا واژه "کرد" به معنی یک نوع شیوه زندگی و نه معنی زبانی بوده است.[۱۴]اما از لحاظ قومیت لرها گروهی جدا از کردها حساب می شوند.[۱۵]نام لر در متون تاریخی پس از حمله اعراب به ایران، اولین بار در قرن ۴ هجری قمری به شکل واژه‌های اللّریه، لاریه، بلاد اللور و لوریه در متون بازمانده از آن دوران بروز می‌کند.
در لغت نامه دهخدا آمده‌است:
«لر طایفه‌ای از ایرانیان چادرنشین است. لر و یا لور نام عشیرتی است بزرگ از عشایر کرد. گروهی از اکراد در کوههای میان اصفهان و خوزستان و این نواحی بدیشان شناخته آید و بلاد لر خوانند و هم لرستان و لور گویند.[۱۶]»
حمدالله مستوفی می‌گوید در زبدة التواریخ آمده‌است:
«در ذکر مقام لران و سبب وقوع اسم لری برایشان یاد کرده شدند که وقوع اسم لر بدان قوم بوجهی گویند از آنکه در ولایت مارود دیهی است آن را کرد میخوانند و درآن حدود دربندی آن را به زبان لری کوک اکر خوانند ودر آن دربند موضعی است که لر خوانند چون اصل ایشان از آن موضع خواسته ایشان را لر خوانند. وجه دوم آن است که به زبان لری کوه پردرخت را لِر گویند و بسبب ثقالت رای کسره ٔ لام با ضمه کردند و لر گفتند و وجه سوم اینکه این طایفه از نسل شخصی اند که او لر نام داشته و قول اول درست تر می‌نماید.[۱۷]»
لرها مردمانی هستند که از نظر قومی جزیی از مردم کرد به‌شمار نمی‌آیند.[۴]واژهٔ کرد در دوران تاریخی پس از حمله اعراب به ایران به معنای رمه‌گردانان و کوچ‌نشینان ایرانی‌تبار فلات ایران به کار رفته‌است و معنای قومی خاص نمی‌داده‌است.[۵] [۶] [۷][۸] [۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳] در برخی از منابع، لرها و دیلیمان و بلوچان و اقوام دیگر را جز کرد شمرده‌اند زیرا واژه "کرد" به معنی یک نوع شیوه زندگی و نه معنی زبانی بوده است.[۱۴]اما از لحاظ قومیت لرها گروهی جدا از کردها حساب می شوند.[۱۵]نام لر در متون تاریخی پس از حمله اعراب به ایران، اولین بار در قرن ۴ هجری قمری به شکل واژه‌های اللّریه، لاریه، بلاد اللور و لوریه در متون بازمانده از آن دوران بروز می‌کند.
در لغت نامه دهخدا آمده‌است:
«لر طایفه‌ای از ایرانیان چادرنشین است. لر و یا لور نام عشیرتی است بزرگ از عشایر کرد. گروهی از اکراد در کوههای میان اصفهان و خوزستان و این نواحی بدیشان شناخته آید و بلاد لر خوانند و هم لرستان و لور گویند.[۱۶]»
حمدالله مستوفی می‌گوید در زبدة التواریخ آمده‌است:
«در ذکر مقام لران و سبب وقوع اسم لری برایشان یاد کرده شدند که وقوع اسم لر بدان قوم بوجهی گویند از آنکه در ولایت مارود دیهی است آن را کرد میخوانند و درآن حدود دربندی آن را به زبان لری کوک اکر خوانند ودر آن دربند موضعی است که لر خوانند چون اصل ایشان از آن موضع خواسته ایشان را لر خوانند. وجه دوم آن است که به زبان لری کوه پردرخت را لِر گویند و بسبب ثقالت رای کسره ٔ لام با ضمه کردند و لر گفتند و وجه سوم اینکه این طایفه از نسل شخصی اند که او لر نام داشته و قول اول درست تر می‌نماید.[۱۷]»
تاریخ لرستان
نوشتار اصلی: تاریخ لرستان
پیش از رسیدن قوم ماد ساکنان لرستان اقوامی مانند کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیان و عیلامیها، بودند. لرستان به عنوان بخشی از سرزمین ایران شاهد مهاجرت قبایل آریایی بوده‌است. قوم ماد به غرب ایران کنونی از جمله مناطق لرستان کنونی کوچ کرده‌اند. مادها پس از ورود به زاگرس اقوام ساکن آنجا یعنی کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیان و عیلامیها و دیگر اقوام آسیایی را در خود حل کردند و زبان ایرانی خود را در منطقه رواج کامل دادند.[۱۸][۱۹][۲۰]منطقه لرستان پس از حمله اعراب به ایران، با نام‌های گوناگونی چون جبال، لر کوچک، پیشکوه و لرستان فیلی نیز شناخته می‌شده‌است.
نوشتار اصلی: تاریخ لرستان
پیش از رسیدن قوم ماد ساکنان لرستان اقوامی مانند کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیان و عیلامیها، بودند. لرستان به عنوان بخشی از سرزمین ایران شاهد مهاجرت قبایل آریایی بوده‌است. قوم ماد به غرب ایران کنونی از جمله مناطق لرستان کنونی کوچ کرده‌اند. مادها پس از ورود به زاگرس اقوام ساکن آنجا یعنی کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیان و عیلامیها و دیگر اقوام آسیایی را در خود حل کردند و زبان ایرانی خود را در منطقه رواج کامل دادند.[۱۸][۱۹][۲۰]منطقه لرستان پس از حمله اعراب به ایران، با نام‌های گوناگونی چون جبال، لر کوچک، پیشکوه و لرستان فیلی نیز شناخته می‌شده‌است.
اتابکان لر
نوشتار اصلی: اتابکان لرستان
اتابکان لرستان عنوان کلی دو سلسله مشهور به اتابکان لر بزرگ و اتابکان لر کوچک است که از اواخر عصر سلجوقیان بیش از چهار سده بر نواحی وسیعی فرمان راندند. لر بزرگ نامی است تاریخی برای کوه گیلویه و بختیاری و لر کوچک نامی است تاریخی برای لرستان., وایلام
نوشتار اصلی: اتابکان لرستان
اتابکان لرستان عنوان کلی دو سلسله مشهور به اتابکان لر بزرگ و اتابکان لر کوچک است که از اواخر عصر سلجوقیان بیش از چهار سده بر نواحی وسیعی فرمان راندند. لر بزرگ نامی است تاریخی برای کوه گیلویه و بختیاری و لر کوچک نامی است تاریخی برای لرستان., وایلام
شهرها و شهرستان‌ها
نوشتار اصلی: فهرست آبادی‌های استان لرستان
برابر با جدیدترین تغییرات در تقسیمات کشوری، استان لرستان ۱۰ شهرستان، ۲۷ بخش و ۸۴ دهستان دارد.استان لرستان هم اکنون دارای ۲۳ نقطه شهری و نزدیک به ۳۰۰۰ روستا می‌باشد. شهرستانهای این استان عبارت‌اند از:
ازناالیگودرزبروجردپل‌دخترخرم‌آباددوروددورهدلفانسلسلهکوهدشتچالانچولانلرستان در ابتدای تقسیمات کشوری دوره پهلوی بخشی از فرمانداری کل خوزستان و لرستان بود که خیلی زود از خوزستان جدا و با عنوان فرمانداری کل لرستان مستقل شد. در ابتدای تشکیل، دارای دو شهرستان خرم آباد در غرب و بروجرد در شرق بود. در فاصله کوتاهی، الیگودرز از شهرستان بروجرد جدا و سومین شهرستان استان شد. روند تشکیل شهرستانهای جدید تا اواخر دهه ۱۳۶۰ متوقف شده بود اما در پایان جنگ ایران و عراق، دورودوچالانچولان نیز از بروجرد جدا و چهارمین شهرستان استان لرستان شد. در سالهای بعد، کوهدشت، نورآباد، الشتر و پلدختر از شهرستان خرم آباد و نیز ازنا از شهرستان الیگودرز جدا و تبدیل به شهرستانهای مستقل شدند.جدیدترین شهرستان این استان، شهرستان دوره است که در اواخر سال ۱۳۸۸ از شهرستان خرم آباد جدا و مستقل شد.این شهرستان جدید شامل دو بخش سابق شهرستان خرم آباد یعنی بخش دوره چگنی و بخش ویسسان و نیز یک بخش جدید به نام چم پلک میشود. مرکز این شهرستان، شهر سراب دوره است.استان لرستان هم اکنون دارای ۲۳ نقطه شهری است. بزرگترین شهرهای لرستان به ترتیب جمعیت عبارتند از: خرم‌آباد، بروجرد، دورود، کوهدشت و الیگودرز.
نوشتار اصلی: فهرست آبادی‌های استان لرستان
برابر با جدیدترین تغییرات در تقسیمات کشوری، استان لرستان ۱۰ شهرستان، ۲۷ بخش و ۸۴ دهستان دارد.استان لرستان هم اکنون دارای ۲۳ نقطه شهری و نزدیک به ۳۰۰۰ روستا می‌باشد. شهرستانهای این استان عبارت‌اند از:
ازناالیگودرزبروجردپل‌دخترخرم‌آباددوروددورهدلفانسلسلهکوهدشتچالانچولانلرستان در ابتدای تقسیمات کشوری دوره پهلوی بخشی از فرمانداری کل خوزستان و لرستان بود که خیلی زود از خوزستان جدا و با عنوان فرمانداری کل لرستان مستقل شد. در ابتدای تشکیل، دارای دو شهرستان خرم آباد در غرب و بروجرد در شرق بود. در فاصله کوتاهی، الیگودرز از شهرستان بروجرد جدا و سومین شهرستان استان شد. روند تشکیل شهرستانهای جدید تا اواخر دهه ۱۳۶۰ متوقف شده بود اما در پایان جنگ ایران و عراق، دورودوچالانچولان نیز از بروجرد جدا و چهارمین شهرستان استان لرستان شد. در سالهای بعد، کوهدشت، نورآباد، الشتر و پلدختر از شهرستان خرم آباد و نیز ازنا از شهرستان الیگودرز جدا و تبدیل به شهرستانهای مستقل شدند.جدیدترین شهرستان این استان، شهرستان دوره است که در اواخر سال ۱۳۸۸ از شهرستان خرم آباد جدا و مستقل شد.این شهرستان جدید شامل دو بخش سابق شهرستان خرم آباد یعنی بخش دوره چگنی و بخش ویسسان و نیز یک بخش جدید به نام چم پلک میشود. مرکز این شهرستان، شهر سراب دوره است.استان لرستان هم اکنون دارای ۲۳ نقطه شهری است. بزرگترین شهرهای لرستان به ترتیب جمعیت عبارتند از: خرم‌آباد، بروجرد، دورود، کوهدشت و الیگودرز.
جغرافیا
استان لرستان از شمال با استان‌های همدان و مرکزی، ازشرق با استان اصفهان، ازجنوب با استان خوزستان و از غرب با استان‌های کرمانشاه و ایلام همسایه‌است. همچنین این استان از طریق باریکه‌ای در سمت جنوب شرقی دارای مرز بسیار کمی با استان چهارمحال و بختیاری نیز می‌باشد.
آب و هوا
استان لرستان به لحاظ اقلیم و هواشناسی یک استان چهار فصل است و دارای آب وهوای متنوعی است، این تنوع از شمال به جنوب و از شرق به غرب کاملا محسوس است.زمستان هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک ادامه دارد قسمتهای جنوبی آن دارای هوایی مطبوع و بارانی است. اختلاف ثبت شده در شهرهای استان لرستان بین حداکثر و حداقل مطلق دما بیش از ۸۰ درجه سانتیگراد است. حداکثر دمای ثبت شده ۴۷/۴ وحداقل دمای مطلق ثبت شده ۳۵- است. میزان بارش سالانه در استان لرستان به طور متوسط بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ میلی متر در نوسان است.[۲۱]
بطور کلی در استان لرستان سه ناحیه مشخص آب و هوایی دیده میشود:[۲۲]
سرد کوهستانی
این ناحیه زمستانهای پر برف و بسیار سرد و تابستانهای معتدل دارد. این ناحیه در قسمتهای شمال، شمال غربی و شرق لرستان قرار دارد. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از ۷۰ روز می‌رسد. در این ناحیه با ریزش اولین برف زمستان طولانی شروع میشود و فصل بهار و پاییز در این ناحیه کوتاه است. مناطق بروجرد، دورود، ازنا، الیگودرز، نورآباد، و الشتر که بیش از ۱۴۰۰ متر ارتفاع دارند دارای این آب وهوا هستند.
متعدل مرکزی
این ناحیه حد واسط ناحیه کوهستانی شمال، شمال شرق و ناحیه پست جنوبی استان است. به علت ارتفاع کمتر، ریزش‌های جوی زمستانی و بهارهٔ آن به صورت باران بوده و بندرت یخبندان روی می‌دهد. بهار در این ناحیه از اوایل اسفند شروع شده و در اردیبهشت ماه به علت افزایش گرما، تابستان زودتر شروع میشود. خرم آباد و اطراف آن دارای این نوع آب و هوا می‌باشد.
[ویرایش] پدیده‌های آب و هوایی
لرستان به دلیل مجاورت با خوزستان هرساله دچار مشکل گرد و غبار شدید میشود و آلودگی هوای آن گاه به ۱۰ برابر حد استاندارد می‌رسد.علت وجود گرد و غبار در آسمان استان لرستان، بیابان‌زدایی مناطق شرق مدیترانه، صحرای عربستان و ۲۰ درصد آن نیز ناشی از مناطق خشک خوزستان است.[۲۳]
[ویرایش] گرم جنوبی
این ناحیه استان که حداقل ارتفاع را داراست و به علت تاثیر بادهای گرم خوزستان و کم بودن عرض جغرافیایی و نبودن ارتفاعات بلند حداکثر دما را در تابستان دارا می‌باشد. مقدار باران در این ناحیه به حداقل خود می‌رسد. پلدختر و بخش پاپی دارای این نوع آب وهوا است که فصل برداشت محصولات کشاورزی آن چند ماه زودتر از سایر نواحی استان شروع میشود.
بلندی‌ها
لرستان سرزمینی کوهستانی است و به غیر از دشتهای سیلاخور، چالانچولان، کوهدشت، الشتر، دلفان و خرم آباد و چندین دشت کوچک دیگر، بیشتر مناطق استان را کوههای فشرده و دره‌های تنگ از سلسله کوههای زاگرس فرا گرفته‌اند. بلندترین قله‌های لرستان به صورت نواری در گوشه شمال غربی تا شرق استان قرار کشیده شده‌اند و به ترتیب موقعیت شامل کوههای زیر می‌باشد.
چهل نابالغانگرینکوه میش پرورکوه رباطاشترانکوهکوه سر سبزقالی کوهکوه تمندر.
استان لرستان به لحاظ اقلیم و هواشناسی یک استان چهار فصل است و دارای آب وهوای متنوعی است، این تنوع از شمال به جنوب و از شرق به غرب کاملا محسوس است.زمستان هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک ادامه دارد قسمتهای جنوبی آن دارای هوایی مطبوع و بارانی است. اختلاف ثبت شده در شهرهای استان لرستان بین حداکثر و حداقل مطلق دما بیش از ۸۰ درجه سانتیگراد است. حداکثر دمای ثبت شده ۴۷/۴ وحداقل دمای مطلق ثبت شده ۳۵- است. میزان بارش سالانه در استان لرستان به طور متوسط بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ میلی متر در نوسان است.[۲۱]
بطور کلی در استان لرستان سه ناحیه مشخص آب و هوایی دیده میشود:[۲۲]
سرد کوهستانی
این ناحیه زمستانهای پر برف و بسیار سرد و تابستانهای معتدل دارد. این ناحیه در قسمتهای شمال، شمال غربی و شرق لرستان قرار دارد. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از ۷۰ روز می‌رسد. در این ناحیه با ریزش اولین برف زمستان طولانی شروع میشود و فصل بهار و پاییز در این ناحیه کوتاه است. مناطق بروجرد، دورود، ازنا، الیگودرز، نورآباد، و الشتر که بیش از ۱۴۰۰ متر ارتفاع دارند دارای این آب وهوا هستند.
متعدل مرکزی
این ناحیه حد واسط ناحیه کوهستانی شمال، شمال شرق و ناحیه پست جنوبی استان است. به علت ارتفاع کمتر، ریزش‌های جوی زمستانی و بهارهٔ آن به صورت باران بوده و بندرت یخبندان روی می‌دهد. بهار در این ناحیه از اوایل اسفند شروع شده و در اردیبهشت ماه به علت افزایش گرما، تابستان زودتر شروع میشود. خرم آباد و اطراف آن دارای این نوع آب و هوا می‌باشد.
[ویرایش] پدیده‌های آب و هوایی
لرستان به دلیل مجاورت با خوزستان هرساله دچار مشکل گرد و غبار شدید میشود و آلودگی هوای آن گاه به ۱۰ برابر حد استاندارد می‌رسد.علت وجود گرد و غبار در آسمان استان لرستان، بیابان‌زدایی مناطق شرق مدیترانه، صحرای عربستان و ۲۰ درصد آن نیز ناشی از مناطق خشک خوزستان است.[۲۳]
[ویرایش] گرم جنوبی
این ناحیه استان که حداقل ارتفاع را داراست و به علت تاثیر بادهای گرم خوزستان و کم بودن عرض جغرافیایی و نبودن ارتفاعات بلند حداکثر دما را در تابستان دارا می‌باشد. مقدار باران در این ناحیه به حداقل خود می‌رسد. پلدختر و بخش پاپی دارای این نوع آب وهوا است که فصل برداشت محصولات کشاورزی آن چند ماه زودتر از سایر نواحی استان شروع میشود.
بلندی‌ها
لرستان سرزمینی کوهستانی است و به غیر از دشتهای سیلاخور، چالانچولان، کوهدشت، الشتر، دلفان و خرم آباد و چندین دشت کوچک دیگر، بیشتر مناطق استان را کوههای فشرده و دره‌های تنگ از سلسله کوههای زاگرس فرا گرفته‌اند. بلندترین قله‌های لرستان به صورت نواری در گوشه شمال غربی تا شرق استان قرار کشیده شده‌اند و به ترتیب موقعیت شامل کوههای زیر می‌باشد.
چهل نابالغانگرینکوه میش پرورکوه رباطاشترانکوهکوه سر سبزقالی کوهکوه تمندر.
برخی بلندی‌های مهم لرستان عبارت‌اند از:
| کوههای استان لرستان | ||
| نام | بلندی | مکان حدودی |
| ۴۱۵۰ متر | ||
| ۴۰۲۸ متر | ||
| ۳۹۰۰ متر | ||
| ۳۶۲۳ متر | ||
| ۳۶۰۰ متر | ||
| ۳۶۰۰ متر | ||
| ۳۵۹۶ متر | ||
| ۳۵۰۰ متر | ||
| ۳۲۱۰ متر | ||
| ۳۲۰۰ متر | ||
| ۳۰۳۰ متر | ||
| ۳۱۹۱ متر | ||
| ۲۹۹۵ متر | ||
| ۲۹۰۰ متر | ||
| ۳۰۶۰ متر | ||
| ۳۰۷۰ متر | ||
| ۲۹۵۰ متر | ||
| ۲۹۳۰ متر | ||
| ۲۸۵۰ متر | ||
| ۲۷۱۹ متر | ||
| ۲۶۵۰ متر | ||
| ۲۹۹۷ متر | ||
| ۲۵۱۸ متر | ||
| ۲۳۴۶ متر | ||
| ۲۴۰۰ متر | ||
| ۱۹۶۶ متر | ||
| ۱۷۶۰ متر |
آبشارها
لرستان به دلیل قرار گرفتن در مناطق کوهستانی و همچنین به دلیل برخوردار بودن از منابع آب بسیار و چشمه‌های فراوان موقعیت بسیار خوبی برای به وجود آمدن آبشارهای طبیعی است. در لرستان حدود ۲۰ آبشار مختلف وجود دارد که هر ساله در فصل‌های مختلف علاقه مندان بسیاری را به خود جذب می‌کنند.
آبشارآب سفیدالیگودرز آبشاربیشه دورود
آبشارهای شهرستان الیگودرز
- آبشار آب سفیدآبشار چکان آبشار تیندرآبشار لوچ آبشارهای دورک آبشار وارگ آبشار چونگ شنه آبشار تاف آبشار دره ماهی آبشار مبارک آبا
- آبشارهای شهرستان پلدختر
- آبشار افرینه
- آبشارهای شهرستان خرم‌آباد
- آبشار نوژیان آبشار گریت آبشار وارک آبشار مخمل کوه
- آبشارهای شهرستان دلفان
- آبشارغسلگه آبشار سویله
- آبشارهای شهرستان دورود
- آبشار بیشه آبشار دره اسپر
| رودهای استان لرستان | |||
| نام | سرچشمه | پایان | توضیح |
|
| |||
|
| |||
|
| |||
| کوههای جنوب غربی پلدختر |
| ||
|
| |||
|
| |||
| ؟ |
| ||
|
|
چشمه‌ها و سراب‌ها
|
|
|
|
|
دریاچه‌ها و آبگیرها
دریاچه گهر - ززوماهرو
|
شهرستان الیگودرز · |
آثار باستانی و تاریخی
مفرغ های لرستان درموزه لورفرانسه
به سه دوره پیش از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی تقسیم کرد. یافته‌های پیش از تاریخ لرستان، بیشتر شامل نقاشی‌ها، کنده‌کاری‌های غارها، سفالینه هاو اشیای مفرغی هستند. به دلیل کوهستانی بودن منطقه، نخستین ساکنان در مناطق مرکزی و غربی لرستان سکونت یافتند. در این استان، بیش از ۲۵۰ غار و پناهگاه صخره‌ای وجود دارد که نیمی از آنان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند. از جلمه غارهای مهم می‌توان به غارهای منقوش پیش از تاریخ هومیان یک، هومیان دو و میر ملاس کوهدشت و دوشه بخش چگنی خرم آباد، غارهای مسکونی پیش از تاریخ دره خرم آباد مانند غارهای پاسنگر، قمری، کنجی، گرارجنه و یافته و غار باستانی و شگفت انگیز کلماکره پلدختر اشاره کرد [۲۴]
پل‌ها و دژها
قلعه فلک الافلاک - خرم آباد
از دوره‌های هخامنشیان و ساسانیان، پل‌ها و دژهای ویران شده فراوانی به جای مانده‌است. پل دختر، پل کشکان، پل شاپوری، پل کلهر، پل معمولان و نیز قلعه فلک الافلاک از این دسته‌اند. گورستان‌ها و تپه‌های تاریخی فراوانی در بیشتر مناطق این استان وجود دارند که هنوز مورد کاوش باستان شناسی قرار نگرفته‌اند.
نوشتار اصلی: فلک‌الافلاک
فلک‌الافلاک یا دژ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته میشود. قلعه فلک الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار گرفته و چشمگیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهر خرم‌آباد است.
نوشتار اصلی: فلک‌الافلاک
فلک‌الافلاک یا دژ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته میشود. قلعه فلک الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار گرفته و چشمگیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهر خرم‌آباد است.
مسجدها
مسجد جامع بروجردمسجدها و امامزاده‌ها نیز از مهم‌ترین آثار به جای مانده از دوره‌های پس از اسلام در این منطقه هستند که مسجد جامع، مسجد سلطانی بروجرد مسجد جامع خرم آباد، امامزاده جعفر بروجرد، شاهزاده احمد پلدختر، شاهزاده محمد کوهدشت، بابا بزرگ نورآباد دلفان، شاهزاده عبدالله، امامزاده زیدبن علی و امامزادگان ابوالوفا واقع در شهر خرم آباد از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین این آثار به شمار می‌آیند.
مسجد جامع بروجرد که به مسجد جمعه نیز شناخته میشود، مسجدی تاریخی و از بناهای معماری سرشناس در شهر بروجرد است. مسجد جامع بروجرد یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است که در قرن دوم تا سوم هجری در شهر بروجرد بنا نهاده شده‌است. این مسجد زیبا در دل یکی از محله‌های تاریخی شهر نام دو دانگه واقع شده و به لحاظ معماری و قدمت، از بناهای منحصر به فرد استان لرستان و شهر بروجرد است.
پلدختر -دوره ساسانیان
جدول آثار باستانی و تاریخی
برخی آثار باستانی و تاریخی لرستان به ترتیب شهرستان عبارت‌اند از:
| ·
شهرستان دلفان ·
|
|
