اجرای تجارت و بانکداری الکترونیک عليرغم نياز به بسترهاي نرمافزاري و حقوقي نیازمند وجود بسترهای فنی سخت افزار_رایانه و سخت افزار_مخابرات:از جمله تجهيزات مخابرات و ارتباطات، رایانه، تلفن و موبایل ميباشد. استفاده از فنآوریهای نوین در ارتباط با مخابرات و رایانه چه از سوی بانکها ، شرکتها و چه از سوی مشتریان موجب پویائی تجارت و بانکداری الکترونیک خواهد شد. تقویت خطوط مخابراتی پرسرعت امن و گسترش آن در سطح کشور، گسترش بسترهای مخابراتی موبایل ، افزایش تعداد مشترکین تلفن شهری، تسهیلات لازم و تشویق افراد در امر خرید رایانه از جمله عوامل موثر در پذیرش تجارت و بانکداری الکترونیک محسوب میشود. بطور کلی در تمامی مراحل حرکت بانکها ، موسسات مالی، شرکتهای تجاری به سمت تجارت و بانکداری الکترونیک، تهیه فناوریهای نوین در بعد سخت افزار بعنوان یک ضرورت جهت حفظ موقعیت در عرصه رقابت محسوب میشود. سیر حرکت بکارگیری از سخت افزارها در راستای تجارت و بانکداری الکترونیک عبارتند از: استفاده از رایانه جهت مکانیزه کردن امور اداری و عملیات حسابداری به تناسب پیشرفت در فناوریهای آن ، ایجاد شبکه های داخلی، ایجاد اینترانت و در نهایت اینترنت که با بکارگیری سخت افزارهای متناسب جهت انجام تراکنشهای Real time ، که از طریق خطوط تلفن عمومی ، خطوط اختصاصی پر سرعت ،X0/25، VPN[3]، ماهواره صورت می پذیرد. بعبارت دیگر سخت افزارهای مورد نیاز در تجارت و بانکداری الکترونیک عبارتند از انواع رایانهها: رایانه های بزرگ ، رایانه های شخصی ، ATM،EFTPOST، تجهیزات مخابراتی تلفن شهری ، موبایل، پایانه های Vsat، ماهواره ، فیبر نوری، انواع روتر، سوئیچهاي مخابراتي، و Firewall سختافزاري را میتوان نام برد.
آنچه ضرورت استفاده از شبكه را در جهان فعلي ايجاب مينمايد عبارتست از به اشتراك گذاشتن منابع توسط رايانهها و استفاده رايانهها از منابع يكديگر كهاين امر باعث كاهش هزينهها و افزايش سرعت انتقال اطلاعات خواهد گرديد.
شبكه رايانهاي عبارتست از اتصال كابلي و يا غير كابلي چند رايانه و يا چندين هزار رايانه به يكديگر، بطوريكه امكان استفاده مشترك از منابع همديگر وجود داشته باشد. رايانههاي موجود در يك شبكه منابعي را كه ميتوانند به اشتراك بگذارند عبارتند از: دادهها، پيغامها، گرافها، چاپگرها، ماشينهاي فاكس، مودمها و منابع سختافزاري. [4]
بطور كلي از نظر قلمرو دو نوع شبكه را ميتوان نام برد:
در اين نوع شبكه رايانهها در يك مكان محدود مانند يك ساختمان قرار دارند و وسيله ارتباطي بين رايانهها ميتواند كابل يا استفاده از تكنولوژيهاي بيسيم باشد.
در اين نوع از شبكه رايانههاي عضو شبكه از لحاظ جغرافيايي در مناطق مختلف يك شهر، بين شهرها، و يا كشورهاي مختلف ميباشد و نوع وسيله ارتباطي آن ممكن است بصورتهاي PSTN [6] فيبر نوري[7]، ماكروويو[8]، ماهواره[9]، سيستمهاي تلويزيون كابلي از نوع كواكسيال باشد[10].
زمانيكه شبكههايي از نوع LAN با يكديگر ارتباط برقرار كنند تشكيل يك شبكه از نوع WAN را ميدهند. شبكههاي گسترده مجازي (WAN) بخصوص از نوع ارتباط تلفني بسيار گران و پيچيده هستند و شركتهاي كوچك نميتوانند آنها را خريداري كنند بنابراين مجبورند اين خدمات را از توليدكنندگان اين نوع خدمات ابتياع نمايند. نوع ارتباط بين شبكههاي محلي (LAN) ميتواند شامل يكي از تكنولوژيهاي ارتباط آنالوگ، ارتباط ديجيتال و ارتباط راه گزيني بستهاي باشد.
تقسيم بندي ديگري نيز ميتوان در مورد شبكهها نام برد كه اشاره كوتاهي به آنها خواهيم داشت:
از تعداد محدودي (حداكثر 10 عدد) رايانه كه در كنار يكديگر قرار دارند، تشكيل شده است و از طريق كابل يا تكنولوژي بيسيم به يكديگر متصل شدهاند و بعضي از منابع نرمافزار و يا سختافزاري را به اشتراك ميگذارند كهاين امر باعث كاهش هزينهها ميگردد.
كاربران براي استفاده از منابع هر رايانه ميبايست داراي مجوز كاربري در هر كدام از رايانهها باشند.
2-شبكههاي مبتني بر سرور[12]
چنانچه بيش از 10 رايانه بخواهند با يكديگر ارتباط برقرار كنند و تمامي اطلاعات كاربران و ميزان مجوز هركدام جهت دسترسي به منابع در رايانه مركزي تعريف شود از شبكههاي داراي رايانه مركزي استفاده ميشود.
در بيشتر بانكها جهت انتقال و تبادل اطلاعات و اجراي بانكداري الكترونيكي نياز بهاين نوع شبكهها ميباشد بطوريكه كاربر و ميزان دسترسي و حدود اختيارات آن جهت اجراي عمليات مورد تأييد واقع شود.
امتيازات اين شبكه عبارتند از:
1- اشتراك گذاري منابع[13]
2- امنيت[14]
3- تهيه پشتيبان از اطلاعات[15]
4- دوبله ذخيره كردن اطلاعات
5- تعداد كاربران بيشتر
در اين نوع شبكه از طريق نصب نقاط دسترسي[16] در مكانهائي مخصوص مانند دانشگاهها، رستورانها، هتلها و ارسال و دريافت سيگنالها از طريق رايانههاي كيفي[17]و يا PDA[18]با اين نقاط دسترسي، امكان ارتباط با اينترانت يا اينترنت فراهم ميشود. فناوري اين نوع شبكهها بمدت طولاني توسط سازمان دفاع ايالات متحده آمريكا براي ارسال دادهها و ارتباط ميان جوخهها در هنگام حمله مورد استفاده قرار ميگرفت. استاندارد802.11 بر پايه همين شبكههاي كوچك در سال1997بوجود آمد. اولين نسخهاين پروتكل كه توسط سازمان مهندسان برق و الكترونيك (Ieee.org) به ثبت رسيد،802.11b نام گرفت. اين پروتكل از فركانس راديوئي 4/2 گيگاهرتز براي ارتباط ميان رايانهها استفاده مي كرد. حداكثر سرعت تبادل اطلاعات يا استفاده از نسخه 802.11b حدود10مگابايت در ثانيه بود. نسخههاي بعدي نيز كه داراي برد و سرعت تبادل بيشتر نيز بود ايجاد شدند، مانند استاندارد 802.11a. البته غير از 802.11، HomeRF, Bluetooth هم فناوريهايي هستندكه براي ايجاد شبكههاي بي سيم بكار ميروند. با توجه به مزايائي كهاين نوع شبكه نسبت به حالت سنتي خود دارد هنوز استفاده از آن در بين شركتها، موسسات مالي و بانكي متداول نشده است كه ميتوان به بعضي از دلايل آن اشاره نمود:
1) تجهيزات اين نوع شبكهها بسيارگرانقيمت مي باشند.
2) پايين بودن امنيت در اين نوع شبكهها بطوريكه علي رغم رمزنگاري دادهها در هنگام تبادل اطلاعات امكان هك (hack) شدن و نفوذ و دسترسي به اطلاعات وجود دارد.
3) اختلال در شبكه ناشي از افزايش تعداد كاربران و متعاقبا ترافيك بالاي امواج متبادل شده.
باتمام محدوديتها بسياري از كارشناسان عقيده دارند فناوري شبكههاي بيسيم مهمترين تغيير و تحول در صنعت فنآوري اطلاعات (IT)[19]در سالهاي آينده است. در سال 2002 بيش از 5/1 ميليارد دلار در راه توسعه شبكههاي بيسيم هزينه شده است و پيشبيني ميشود اين رقم تا سال 2005 به بيش از 5 ميليارد دلار برسد(WWW.IRANIT.COM).
گسترش سيستمهاي نرمافزاري متمركز مبتني بر «سرويس دهنده»[21] و نوع معماري حاكم بر روابط «سرويس دهنده» و «سرويس گيرنده»[22] اغلب بصورتي است كه «سرويس دهنده» تمامي عمليات پردازش اطلاعات را به عهده ميگيرد و «سرويس گيرنده» نقشي را در پردازش اطلاعات ندارد. كه در اصطلاح به آن "Thin client, fat server" ميگويند.
دليل روشن براي بكارگيري رايانههاي بزرگ كه داراي سرعت پردازش قابل توجهي هستند، بعنوان رايانه «سرويس دهنده» وجود دارد. اين نوع رايانهها بعد از ابر رايانهها[23] كه براي پردازش اطلاعات محاسباتي بسيار بالا و دقيق مورد استفاده هستند از نظر سرعت پردازش مركزي[24] و ساير منابع سختافزاري در مقام دوم قرار ميگيرند.
از اينرو در بانكداري الكترونيك بدليل استفاده از برنامههاي نرمافزاري و بانكهاي اطلاعاتي مبتني بر «سرويس دهنده[25]» و از طرفي حياتي بودن اطلاعات بانكي لازم ميباشد تا از رايانههاي بزرگ جهت پردازش اطلاعات و ذخيره سازي و تهيه پشتيبان استفاده شود. اين نوع از رايانهها در مقايسه با رايانههاي شخصي (PC)[26] از قيمت بالاتري برخوردار است. بيشتر اين رايانهها محصول شركتهاي آمريكايي از جمله IBM و Compact ميباشد.
حال در اينجا به يك نمونه از رايانههاي بزرگ وساير تجهيزاتي كه در سختافزار داخلي مورد نياز بانكداري الكترونيك است اشاره ميشود، براي سختافزار داخلي بهتر است ساختار به نحوي طراحي شود كه امكان گسترش و پيشرفت براساس فنآوري جديد را نيز داشته باشد تا بتوان همگام با آن به توسعه و پيشرفت سرويسهاي خود نيز بپردازد.
سرويس دهنده IBMZ2800:اين سرويس دهنده بصورت يك سرويس دهنده متمركز عمل مي كند و بگونهاي طراحي شده است كه بتواند حجم بالاي پردازشها و تراكنشهاي مربوط به تجارت را پشتيباني نموده و در عين حال توانائي خودمديريتي [27]پيشرفته داشته و نيز بتواندSolution برمبناي سيستم عامل لينوكس ارائه كند.
سوئيچ CISCO 2950: اين سوئيچ قابليت تنظيم از راه دور را داشته و در محيطهاي شبكه با ساختار Ethernetو با سرعتهاي 100bpsو bps 1000 (Gigabit) عمل ميكند و همچنين داراي قابليت (Qos)[28]ميباشد و نيز توسط نرمافزارEnhanced Image (EI) ميتواند سرويسهاي باهوشي همچون محدوديت سرعت و فيلتركردن را روي پورتها دارا باشد.
روترCISCO7200[29]:اين روتر جهت انتقال دادهها داراي قابليتهاي بالائي ميباشد از جملهاين قابيتها را ميتوان در چندمنظوره بودن، امنيت بالا، گستردگي باند، كيفيت (QOS, Broadband ,Agg ,Security ,Multiservice ,MPLS ) نام برد.
ديواره آتش [30] 500CISCO PIX : يك بخش پيچيده در ساختار هر شبكه وجود ديواره آتش است. اين سيستم امنيت مورد نياز سيستم بانكي را بوجود ميآورد. اين ديواره آتش بالاترين سطح امنيت در شبكه را با استفاده از [31]ICSA ، [32]Ipsec، و[33]EAL4 بوجود ميآورد.
در ارتباط با سختافزار مورد نياز در بخش خارجي ميتوان به رايانه شخصي و ارتباط با اينترنت اشاره نمود.
كاربرد رايانه در بانكهاي جهاني به سالهاي 1950 و اوائل دهه 1960 برميگردد.[34] بدون شك يكي از دلايل گسترش فنآوري اطلاعات و ارتباطات (ICT) و همچنين فنآوري اطلاعات (IT) را ميتوان در گسترش و توسعه فنآوري رايانههاي شخصي در سطح جهان دانست. اندازه كوچك اين نوع از رايانهها و جابجايي آسان و همچنين قابليتهاي سختافزاري بالا از نظر سرعت پردازشگر مركزي[35] و فضاي قابل توجه حافظه جانبي موجب گرديده تا از اهميت رايانههاي بزرگ كاسته شود.
از طرفي قابليت اتصال رايانههاي شخصي با يكديگر از طريق وسايل ارتباطي مختلف (خطوط تلفن، خطوط اجارهاي، فنآوري بيسيم) و تشكيل شبكههاي داخلي (LAN) و همچنين شبكههاي جهاني و شبكههاي اينترانت[36]، اكسترانت[37] و اينترنت سبب گسترش تجارت الكترونيك و بانكداري الكترونيك گرديده است.
تعداد رايانههاي شخصي مورد استفاده در هر كشور بعنوان يكي از شاخصهاي اندازهگيري تعداد افراديكه بهاينترنت متصل هستند، به حساب ميآيد. بعبارت ديگر بعنوان شاخص برآورد افراديكه بهاينترنت دسترسي دارند و ميتوانند عمليات بانكداري الكترونيك و تجارت الكترونيك انجام دهند، محسوب ميشود.
در سال 2001 تعداد رايانههاي شخصي در سطح جهان به مرز 600 ميليون رسيد. بر اساس پيشبيني انجام گرفته در 6 سال آينده، تعداد رايانههاي شخصي دو برابر ميشود. يعني به بيش از 5/1 ميليارد رايانه در پايان 2007 با نرخ رشد 4/11 درصد خواهد رسيد.
دستگاه ATM ماشين خودكاري است كه از طريق آن ميتوان خدمات بانكي را به مشتريان ارائه داد. اين دستگاه مانند يك دستگاه رايانه شخصي (PC) داراي واحدهاي ورودي، خروجي حافظه و پردازشگر مركزي ميباشد. علاوه بر دارا بودن تمامي واحدهاي عملياتي رايانهاين دستگاه ساير تجهيزات جانبي از جمله چاپگر، گاوصندوق جهت جاسازي اسكناس و دريافت اسكناس برگشتي، دستگاه ورودي باركدخوان[38] و گاوصندوق دريافت اسناد و اسكناس را نيز دارا ميباشد. بعضي از اين دستگاهها قادر به اسكن كردن اسكناسهاي دريافتي ميباشند بطوريكه اسكناسهاي تقلبي را برگشت داده و همچنين توانائي اسكن كردن انواع پولهاي متداول خارجي ميباشند. جهت افزايش امنيت در بعضي از اين دستگاهها جهت ذخيره تصاوير مشتريان از دوربين تعبيه شده در دستگاه و يا تجهيزات اسكن شاخصهاي بيومتريك مشتريان استفاده ميشود.
دستگاههاي خودپرداز از نظر قابليت و امكانات به دو صورت ميباشند:
1-دستگاههاي خودپرداز از نوع Multifunction
2-دستگاههاي خودپرداز ِDispenser
دستگاههاي خودپرداز Multifunction: اين نوع از دستگاهها علاوه بر پرداخت پول و وظايف عمومي دستگاههاي خودپرداز از جمله پرداخت حوالهجات و پرداخت قبوض قابليت دريافت اسناد و اسكناس را نيز دارا هستند و نسبت به دستگاههاي ديگر خودپرداز گرانتر ميباشند.
دستگاههاي خودپرداز از نوع Dispenser: اين نوع از دستگاهها با توجه به مدلهاي آنها قابليت و تواناييهاي دستگاههاي خودپرداز Multifunction را دارا نبوده و بيشتر براي دريافت وجه و حوالهجات مورد استفاده قرار ميگيرند.
دستگاههاي خودپرداز از نظر نوع استقرار آنها به دو دسته تقسيم ميشوند:
1- دستگاههاي خودپرداز ديواري كه بخشي از دستگاه در داخل شعبه و بخشي از آن در خارج شعبه قرار دارد.
2- دستگاههاي خودپرداز سالني كه تمامي ابعاد دستگاه قابل رويت ميباشد و بيشتر در مراكز تجاري و خدماتي مورد استفاده قرار ميگيرد.
در نصب دستگاههاي خودپرداز ميبايست بررسي و مطالعه دقيق انجام داد. زيرا بدليل گران بودن اين دستگاهها (در حدود 000/30 پوند) با پايين بودن تعداد تراكنشهاي روزانه و يا ماهانه نسبت به حد متوسط و استاندارد آن، قيمت تمام شده تراكنش افزايش مييابد و متعاقباً براي بانك توجيه مالي نخواهد داشت.
يكي ديگر از تجهيزات رايانهاي كه در بانكداري الكترونيك از آن استفاده ميشود EFTPOS ميباشد. اين دستگاه نيز مانند يك رايانه شخصي (PC) داراي تمامي واحدهاي عملياتي از قبيل واحد ورودي، واحد خروجي، واحد پردازشگر مركزي و واحد حافظه ميباشد. از اينرو و بطور مستقل ميتواند مورد استفاده قرار گيرد. اين دستگاه با استفاده از مودمي كه در اختيار دارد، ميتواند از طريق خطوط تلفن به مركز رايانه بانك يا بعبارت ديگر به «سرويس دهنده»متصل شود. اين دستگاه عمليات بانكي از قبيل دريافت و پرداخت توسط كارت را انجام ميدهد و اين دستگاه نيز داراي چاپگر و دستگاه ورودي كارت خوان[39]ميباشد و بيشتر مواقع در فروشگاهها و سازمانهاي خدماتي پذيرنده كارت مورد استفاده قرار ميگيرند. بيشتر بانكها بدليل استهلاك كم اين نوع دستگاهها سعي ميكنند به ازاي هر يك دستگاه ATM به تعداد بيشتري (20 عدد) از اين دستگاه جهت انتقال وجوه بين حسابهاي مشتريان در همان بانك استفاده كنند زيرا بدليل عدم قابليت Dispenser در اين دستگاه اولا فرسودگي بابت پرداخت حجم وسيعي از اسكناسها به مشتريان وجود ندارد و ثانيا با انتقال وجوه از يك حساي به حساب ديگر سپرده مشتريان از بانك خارج نميشود.
دستگاه Pinpad مانند دستگاه EFTPOS ميباشد با اين تفاوت كهاين دستگاه مستقل از رايانههاي شخصي (PC) قابليت استفاده نداشته و بعنوان يكي از دستگاههاي جانبي رايانه در بانكداري الكترونيك مورد استفاده قرار ميگيرند. اين دستگاه از طريق يكي از درگاهها[40] به رايانههاي شخصي متصل ميشود و با توجه به رابط گرافيكي[41] (GUI) امكان خواندن اطلاعات را از روي كارت و انجام عمليات دريافت و پرداخت بر روي حساب كارت را دارا ميباشد. اين دستگاه در مقايسه با دستگاههاي ATM و EFTPOS ارزانتر ميباشد.
مودم وسيله الكترونيكي جانبي رايانه است كه امكان برقراري ارتباط بين رايانهها را از طريق خطوط تلفن امكان پذير ميسازد. وظيفه مودم تبديل سيگنالهاي ديجيتال[42] به آنالوگ[43] كه بهاين عمليات «مدوله»[44] كردن ميگويند و همچنين تبديل سيگنالهاي آنالوگ به ديجيتال كه «ديمدوله[45]» كردن ناميده ميشود. انواع مختلفي از اين دستگاه وجود دارند كه بعضي از آنها بصورت يك برد الكترونيكي مستقيماً به «مادر برد» رايانه وصل ميشوند و همچنين بعضي ديگر از طريق يكي از درگاهها و بوسيله كابل به رايانه متصل ميشوند. سرعت انتقال اطلاعات در انواع مودمهاي متفاوت است كه با توجه به خطوط تلفن عمومي شهري حداكثر سرعت انتقال اطلاعات به ميزان Kbps 56 ميباشد.
تجهيزات وفنآوري مخابرات بعنوان يكي از مهمترين زيرساختارها در بانكداري الكترونيك محسوب ميشود. بعبارت ديگر عدم توسعه خطوط مخابراتي در سطح يك كشور و عدم استفاده از فنآوريهاي نوين موجب شكست طرح توسعه بانكداري الكترونيك خواهد گرديد.
دولتها از طريق سرمايهگذاريهاي كلان خود در بحش مخابرات و ايجاد بسترهاي لازم و همچنين ارائه خدمات ارزان قيمت متعاقبا موجب گسترش بانكداري الكترونيك در سطح كشور ميشوند.
شبكههاي محلي از لحاظ فيزيكي و فاصله محدوديت دارند، از آنجا كهاين شبكهها براي تمام ارتباطات تجاري و شغلي كافي نيستند بايد بين آنها و ساير محيطها اتصال برقرار كرد. اين محيطهاي ارتباطي عمدتا عبارتند از ارتباطات آنالوگ و ارتباطات ديجيتال.
شبكه تلفن عادي براي رايانهها نيز قابل استفاده است. يكي از اين شبكه جهاني، شبكه عمومي تلفن سوئيچ (PSTN) است. در محيطهاي رايانهاي PSTN خطوط صوتي تلفن را در اختيار قرار ميدهد كه ميتوان از آن به عنوان يك رابط بزرگ در شبكه WAN استفاده كرد وليكن PSTN بهاين منظور كند است، زيرا از ابتدا براي ارتباطات صوتي طراحي شده است، و جهت ارتباطات رايانهاي، نياز به مودم دارند كه باعث كندي ميشود. از طرف ديگر چون PSTN يك شبكه سوئيچ است، اتصالات، كيفيت ثابت و خوبي ندارد. مخصوصا در فواصل زياد ناپايداري بيشتري دارد. اين خطوط بطوركلي از سرعت پايين (56kbps) و امنيت كمي برخوردار است. امتياز اين وسيله ارتباطي در ارزان بودن آن ميباشد.
خطوط آنالوگ اختصاصي
برخلاف خطوط تلفن عادي كه براي يك ارتباط بايد شمارهگيري كرد، خطوط آنالوگ اختصاصي هميشه متصل هستند و نسبت به خط تلفن عادي سريعتر و قابل اطمينانتر است ولي گرانتر ميباشند، زيرا سرويسدهنده در اين صورت امكانات و منابع خاصي را در اختيار سرويسگيرنده قرار ميدهد. اين خطوط برعكس خطوط تلفن هميشه در اختيار كاربر است و نيازي به شمارهگيري ندارد.
اين خطوط به صورت تمام وقت و اختصاصي ميباشد و از امنيت و سرعت بالاتري برخوردار است. سرعت انتقال اطلاعات در اين خطوط بين56kps تا 45 mbpsميباشد. [46] نكته حائز اهميت اينست كه هزينه انتقال اطلاعات در اين خطوط گرانتر است.
در برخي موارد خطوط آنالوگ براي ارتباطات شبكههاي گسترده كافي ميباشند ولي اگر يك سازمان ترافيك زيادي را در WAN ايجاد كند، مدت زمان ارسال، اتصال آنالوگ را ناكافي و پرهزينه ميكند و آن وقت است كه بايد اتصال ديگري را جايگزين آن نمود. از جمله اين اتصالات، خطوط سرويس دادههاي ديجيتال(DDS[47])است. DDSها در واقع شبكههايي مشابه شبكههاي تلفن ميباشند با اين تفاوت كه امكان ارتباط سنكرون نقطه به نقطه [48] با سرعت 4/2 تا 8/4 و 6/9 تا 56 كيلوبيت بر ثانيه و بيشتر را فراهم ميسازد.
مدارات ديجيتال نقطه به نقطه مدارات اختصاصي هستند كه ميتوانند حاملهاي مخابراتي متعددي را در اختيار مشتريان خود قرار دهند، اين حاملها پهناي باند دو طرفه همزمان [49]را با راهاندازي يك اتصال دائمي از هر نقطه انتهائي ضمانت ميكنند. خطوط ديجيتال در انواع گوناگون شامل Switched56, T4, T3, T1 ,DDS و همچنين E1, E3 در دسترس هستند. خطوط T با استاندارد آمريكا و خطوط E با استاندارد اروپا طراحي شدهاند.
· خط T1 از پركارترين نوع خطوط ديجيتال با سرعت بالا است، كه از يك تكنولوژي ارسال نقطه به نقطه برخوردار است كه از دو جفت سيم (يك جفت براي ارسال و يك جفت براي دريافت) جهت انتقال سيگنالهاي دوطرفه همزمان با سرعت 1.544 Mbps به شكل دو طرفه استفاده مينمايد. T1 براي انتقال سيگنالهاي صوتي ديجيتال داده و تصوير است.
T1 و E1 از يك تكنولوژي به نام مالتيپلگسينگ[50] استفاده ميكند، بدين ترتيب كه چندين سيگنال از منابع مختلف در دستگاهي بنام Multiplexer جمعآوري شده، سپس براي انتقال به يك كابل خورانده ميشوند. در سمت گيرنده دادهها توسط دستگاهي بنام ديمالتيپلكسر[51] به شكل اصلي آن برگردانده ميشوند. يك كانال T1 ميتواند دادهها را با سرعت 544/1مگابيت در ثانيه انتقال دهد. T1 اين كانال را به 24 كانال تقسيم كرده و هر كانال را 8000 بار در ثانيه نمونهبرداري ميكند. T1 با استفاده از اين روش ميتواند ارسال همزمان دادهها را در 24 كانال روي هر جفت كابل پشتيباني كند. نمونه هر كانال شامل 8 بيت است و از آنجا كه هر كانال 8000 بار در ثانيه نمونهبرداري ميشود، هريك از 24 كانال ميتواند دادهها را با سرعت 64Kbps انتقال دهند. اين سرعت استاندارد به DS-0 و سرعت 1.544Mbps به DS-1 معروف است.
· خطوط T3 سرويسهاي صوتي و دادهاي را با سرعت حداقل 6Mbps تا سرعت حداكثر 45Mbps را در اختيار ميگذارند. امروزه اين خطوط پرظرفيتترين خطوط اجارهاري هستند. خطوط T3 براي انتقال حجم انبوهي از دادهها با سرعت بالا بين دو نقطه ثابت طراحي شدهاند. يك خط T3 ميتواند جايگزين چندين خط T1 شود.
· شركتهاي تلفن محلي و راه دور سرويس شمارهگيري ديجيتال LAN به LAN، سوئيچ56 (Switched56)را كه ميتواند دادهها را با سرعت 56Kbps انتقال دهد در اختيار ميگذارند. خط سوئيچ56 نسخه مدار سوئيچي خط DDS با سرعت 56Kbps است. مزيت اين خط در اين است كه هميشه لازم نيست وصل باشد، در نتيجه هزينه يك خط اجارهاي را ندارد. هر رايانهاي كه از اين سرويس استفاده ميكند بايد مجهز به يك CSU/DSU باشد كه بتواند سايت سوئيچ56 ديگري را شمارهگيري نمايد.
· با توجه به محدوديتهاي كابلي در ديگر روشهاي ارتباط شبكهاي، استفاده از شبكه ماهوارهاي ميتواند امكان برقراري ارتباط رايانهاي را در هر نقطه از جهان و در هر شرايط محيطي و مخابراتي فراهم سازد. امروزه استفاده از اين فنآوري بسيار شايع شده و عمدتا در مناطقي كه امكانات مخابراتي ديگر وجود ندارد بخوبي مورد استفاده قرار ميگيرد. نمونههاي مختلف از اين فنآوري با نامهاي DVB, DVB/RCS, VSAT, SCPS در شرايط مختلف بكار گرفته ميشوند. در اين روش سرعتهاي مختلف از64Kbps تا چندين مگابايت در هر ثانيه مورد استفاده قرار ميگيرد. تجهيزات زميني ايستگاهها در اين روش معمولا گرانقيمت بوده و هزينههاي شارژ ماهيانه جهت استفاده از پهناي باند را نيز به همراه خواهد داشت.
در اين نوع، فنآوري اطلاعات به بسته هاي كوچكتري بنام پاكت تبديل شده و اين پاكتها (فرستنده) با توجه به آدرس مقصد كه در داخل آنها گذاشته شده است از طريق مسيرهاي مختلف به سمت مقصد كه ممكن است شهرها يا كشورهاي مختلف باشد حركت ميكنند و به محض رسيدن همه پاكتها اطلاعات در صحفه نمايش قابل رويت ميباشد.
چنانچه فن آوريهاي گفته شده در روشهاي ارتباطي قبل قادر نباشد تا سرعت و طول باند مورد نياز سازمان را تامين كند ميبايست از روشهاي پيشرفته جهت انتقال اطلاعات استفاده نمود. اين روشها عبارتند از:
1)X0/25 2) Framrelay 3) ATM 4)ISDN 5) FDDI 6) SONET 7)SMDS
· X0/25:مجموعهاي از پروتكلهائي است كه جهت ارسال اطلاعات از طريق شبكههاي بسته راهگزيني عمومي مورد استفاده قرار ميگيرد، در اين روش به دليل بررسي و نوع خطا (Error Checking) سرعت انتقال اطلاعات پائين است.
· FramRelay: در اين روش به دليل كاهش بررسيهاي خطا و همچنين انتقال اطلاعات به صورت ديجيتالي و از طريق كابل فيبرنوري نسبت به روشهاي بسته راهگزيني يعني X0/25 از سرعت بيشتري برخورداراست.
· Asynchronous Transfer Mode(ATM): در اين روش با بكارگيري روشهاي پيشرفته بسته راهگزيني و ارسال پاكتها در اندازههاي ثابت ارسال اطلاعات از سرعت بالائي برخوردار است و ميتوان اطلاعات را در قالب صدا، داده، فاكس، ويديو، و تصوير به صورت بي درنگ انتقال داد. سرعت انتقال اطلاعات در اين روش بين 155Mbps تا622 Mbps و يا بيشتر ميباشد.
· [53]Intigrated Services Digital Network(ISDN): يكي از اهداف ISDNبرقراري ارتباط بين خانه و شركت يا سازمان از طريق كابل تلفن است به نحويكه در اين روش در انتقال اطلاعات از فنآوري ديجيتال استفاده ميشود و باعث افزايش سرعت انتقال ميگردد. ISDNداراي كانالهاي متعددي است بطوريكه هركدام از كانالها داراي سرعت 64Kbps ميباشد.[54]
· Fiber Distributed Data Interface(FDDI): در اين روش انتقال اطلاعات بدليل استفاده از فيبر نوري جهت انتقال داده از سرعت بالاتري برخوردار است. بطوريكه سرعت انتقال اطلاعات درحدود100Mbps ميباشد. اين روش محصول كميته Asi X 3T 9. 5در سال 1986ميباشد.1 Synchronous Optical Network(SONET):SONET يكي ديگر از روشهائي است كه از فنآوري فيبرنوري استفاده مي كند. در اين روش سرعت انتقال اطلاعات به حدود 1Gbps ميرسد و از طرفي اطلاعات صوت، داده و ويديو را انتقال ميدهد. 1
· Switched Multimegabit Data Service(SMDS): در اين روش سرعت انتقال اطلاعات بين 1Mbps تاا 34Mbpsاست و ارتباط بصورت چند به چند ميباشد. يكي از خصوصيات اين روش افزايش عرض باند همراه با كاهش هزينههاي شبكه است. در اين روش بررسي خطا (Error Checking) وجود ندارد. 1
ايستگاههاي زميني ماهوارهاي با آنتنهاي بسياركوچك، يعني پايانههاي Vsat،كه از سالهاي نخست دهه 1980به عرصه ارتباطات كشوري و جهاني وارد شدهاند امروزه بصورت گستردهاي در ايجاد شبكههاي انتقال ديجيتالي دادهها، صدا و تصوير بكار گرفته ميشوند. اين پايانههاي كوچك و ارزان با استفاده از پوششهاي يكپارچه ماهوارهاي امكان اتصال هر نقطهاي را به هر نقطه ديگر، بدون توجه به فاصله مكاني و حتي شرايط توسعه شهري، فراهم آورده و در مدت چند ساعت خط ارتباطي مطمئني را برقرار ميكنند.
با توجه به خصوصيات مذكور جاذبه بكارگيري اين وسيله ارتباطي دركشورهاي درحال توسعه كه از امكانات عمومي گستردهاي برخوردار نيستند، گاهي حتي بعنوان تنها راه حل ممكن، حائز اهميت فوقالعادهاي است. براساس آخرين آمار از مجموع 300000 پايانه Vsat در حال كار در دنيا در حدود260000 پايانه يعني بيش از 86 درصد در امريكا و ساير كشورهاي صنعتي و در قالب شبكههاي اختصاصي استقرار دارند. براساس نظرخواهيهاي انجام شده از صاحبان اين نوع شبكهها جاذبه اصلي پايانههاي Vsat در ايجاد اين شبكههاي اختصاصي ضريب اطمينان بالا و هزينه پايين و سيستم جامع و متمركز كنترل و مديريت شبكه ذكر شده است.
يك شبكه Vsat شامل مجموعهاي از پايانههاي Vsat با قطر آنتن زير دو متر و حداقل يك ايستگاه مركزي بعنوان HUB شبكه است كه علاوه بر انجام وظيفه هماهنگي و كنترل و مديريت شبكه با استفاده از يك آنتن با قطرحدود6 متر واسطه دريافت و ارسال سيگنالهاي مخابراتي بهايستگاههاي كوچك (Vsat) است.
براي ارتباط مستقيم دو ايستگاه زميني از طريق ماهواره اندازهايستگاهها نميتواند از حدي كه تابع نوع ماهواره و باند فركانسي و برخي ديگر از پارامترهاي ارتباطي است كوچكتر باشد و بنابراين برقراري ارتباط با يك ايستگاه كوچك و ارزان در صورتي ممكن است كهايستگاه دوم به حد كافي بزرگ باشد. اين مسئله رمز اقتصادي بودن شبكههاي Vsat كه در آن هزينه بسيار زياد يك ايستگاه بزرگ مادر(HUB) بر روي تعداد بسيار زياد (بيش از1000)پايانهها سرشكن ميشود استفاده از ماهواره را براي مصارفي از اين قبيل عملي و اقتصادي ميسازد. به همين دليل است كه شبكههايVsat ماهيتا شبكههاي ستارهاي هستند و گرچه امكان ارتباط بصورت MESH را نيز فراهم مي آورند اما در كاربردهاي متمركز، از قبيل كاربرد بانكي، كارايي مناسبتري خواهد داشت.
خصوصيات يك بستر مخابراتي طبيعتا تابع كاربري و وظيفهاي است كه بر عهده اين زيرساختار گزارده خواهد شد و بهمين دليل براي تعيين ميزان كارايي شبكه Vsatبعنوان زيربناي مخابراتي شبكه بانكي كشور ضروري است ابتدا نيازهاي شبكه بانكي را بررسي نمائيم:
خصوصيات شبكه مخابرات بانكي با توجه به ماهيت و اهميت اطلاعاتي كه در شبكه جابجا ميشود بشرح زير خلاصه ميشود:
1) ايمني اطلاعات از دسترسي غيرمجاز در شبكه
2) قابليت اطمينان بالاي شبكه كه متضمن تداوم و پيوستگي سرويس دهي باشد.
3) كيفيت بالاي ارتباطي بطوريكه اطلاعات بدون خطا منتقل شود.
4) امكان عيب يابي و ترميم سريع اشكالات شبكه در جهت تامين ضريب اطمينان لازم.
5) برقراري سريع ارتباط در زمان نياز كاربر.
6) انعطاف پذيري بطوري كه استفاده از شبكه براي مصارف مختلف و پروتكلهاي مختلف را ممكن سازد.
7) نظارت و مديريت جامع و گسترده و متمركز بر شبكه كه مصرف كننده را از مراجعات مكرر و به جاهاي مختلف بينياز سازد.
8) سهولت توسعه شبكه تا در صورت نياز بتوان به سرعت كاربران تازهاي را به شبكه متصل نمود و خدمات جديدي را معرفي كرد.
بديهي است كه شبكه بانكي علاوه بر خصوصيات مذكور لازم است شبكهاي ديجيتال و طراحي شده براي انتقال اطلاعات رايانهاي باشد تا بتواند تراكنشهاي بانكي را كه ماهيتا تراكنشهاي ماشيني، و بنابراين ديجيتال هستند بنحو بهينهاي انتقال دهد.
· طراحي خاص براي انتقال داده :
شبكه Vsatيك محيط مخابراتي ديجيتال است كه بمنظور ارتباط رايانهها وانتقال دادهها طراحي شده است و به همين دليل بر خلاف شبكههايي كه بر بستر شبكههاي عمومي تلفن كه محيط جابجائي سيگنالهاي آنالوگ است ساخته ميشود و براي جابجائي دادهها كارائي مناسب را ندارند اين شبكه ماهيتاً بهترين محيط براي انتقال اطلاعات ديجيتال است. در اين شبكه حتي سيگنالهاي صحبت تلفني و تصوير نيز كه طبيعتا آنالوگ هستند از مزاياي انتقال ديجيتال بهرهمند خواهند شد.
يكي از مهمترين روشهاي ايمن سازي اطلاعات جابجا شده در شبكهها، جداسازي فيزيكي محيطهاي انتقال و دور نگهداشتن آن از دسترسي غير است كه در شبكه اختصاصي Vsat بانكي اين مشخصه به دليل اختصاصي بودن و نيز تعداد بسيار محدود و حفاظت شده تجهيزات درحد بسيار مطلوبي تامين شده است. درحاليكه شبكه X0/25 و هر شبكه ديگري كه مبتني بر خطوط اجارهاي مخابرات عمومي باشد از امنيت بسيار پايينتري برخوردار است.
در شبكه اختصاصي Vsat برخلاف شبكههاي عمومي مخابراتي دسترسي غير مجاز به اطلاعات، عملا غير ممكن يا لااقل بسيار دشوار است. در شبكه Vsat اجزاي شبكه در محدوده حفاظت شده ملكي بانكها قرار دارند و دور از دسترس غير هستند در حاليكه در شبكههاي عمومي اجزاي بسيار متعدد شبكه در دشت و كوه و كوچه و خيابان پراكندهاند. در شبكه Vsat تزريق اطلاعات به شبكه قطعا محال و دريافت اطلاعات از شبكه نيز بسيار تخصصي و تقريبا غير ممكن است.
آمار موجود نشان ميدهد كه متوسط زمان بين خرابيها (MTBF) براي پايانههاي Vsat در حدود 000/100ساعت است كه ضريب اطمينان بسيار بالايي را تامين ميكند. در شبكه موجود بانكي آمار مركز كنترل شبكه ضريب اطمينان بالاتر از 99 تا 95 درصد را نشان ميدهد، در حاليكه ضريب اطمينان در شبكه عمومي در حدود 85 درصد برآورد شده است. در شبكه Vsat بانكي با وجود افزونگي يك به يك براي كليه اجزاي اصلي شبكه در هر ايستگاه مركزي و وجود دو ايستگاه مركزي پشتيباني يك مركز امداد مشتريان (Help desk) استقرار يافته است كه بطور24 ساعته آماده پاسخگوئي به كاربران شبكه است.
براي اتصال يك نقطه جديد به شبكه Vsat بيش از چند ساعت زمان لازم نيست. چنانچه در آن نقطه برق و اتصال زمين مناسب كه نياز هر وسيله الكترونيك است تامين شده باشد. مدت زمان لازم براي توسعه شبكه X0/25 و خطوط اجارهاي زميني مخابرات به همان اندازه زمان توسعه شبكه تلفني ميباشد و در نتيجه بسيار زياد است.
نظارت و مديريت شبكه : درشبكه Vsatتجهيزات سختفزاري و نرمافزاري بسيار پيچيده و قدرتمندي بمنظور ايجاد امكان نظارت و مديريت مستمر و دقيق بر كليه اجزاء شبكه پيشبيني شده است كه ميتواند تمامي پورتهاي همه پايانهها را تا حد تعداد بيتهاي جابجا شده، نوع پروتكل، اشكالات احتمالي و غيره كنترل و نظارت كند. مركز كنترل شبكه Vsatعلاوه بر تامين امكانات كنترلي مطلوب، بطور اتوماتيك و دائم اطلاعات آماري متنوعي از عملكرد شبكه و ترافيك جابجا شده درآن را ضبط و نگهداري ميكند.
بكارگيري پايانه Vsat براي اتصال كاربران به شبكه آسان است. پايانهVsat پورتهاي مشابه پورت سريال رايانه(232_RS)را در اختيار كاربران ميگذارد كه تجهيزات با پروتكلهاي مختلفي را ميتوان به آن متصل كرد. علاوه بر اين در صورت نياز به ارتباط شبكههاي LAN پايانه Vsat مانند يكي از اجزاي شبكه محلي به آن متصل ميشود و بدون نياز به Router كار ارتباط شبكهها را ممكن ميسازد. پورتهاي Vsat پروتكلهاي Ethernet, TokenRing, (Asynch)X. PAD. X. 25SDLC را پشتيباني ميكنند و به كاربران امكان ميدهند تا به كمك اين شبكه ارتباطات همزمان مختلفي را برقرار سازند.
در شبكه Vsat از مكانيزمهاي كنترل خطاي پيچيدهاي استفاده شده است بطوريكه علاوه بركدگذاري در جهت كاهش خطاي انتقال به كمك FEC، روشهايCRC ويژهاي براي تضمين انتقال بدون خطا بكارگرفته شده است. در شبكه عمومي مخابرات اصولا اين امكانات پيشبيني نشده وجود ندارد و در صورت لزوم توسط كاربر و با صرف هزينه زياد تهيه ميشود.
ارتباط درشبكه Vsat با سرعتهاي متفاوتي برحسب نياز كاربر قابل تنظيم است. محاسبات و تجربه نشان ميدهد كه شبكهVsat بستر مخابراتي مناسبي براي جابجايي تراكنشهاي مختلف بانكي فراهم مي آورد. پورتهاي Vsat را برحسب نوع و نياز كاربر ميتوان با سرعتهايي تا256 kbps تعريف و تنظيم كرد.
در شبكه Vsat بانكي ميتوان از طريق هر پايانه چندين كاربر ديجيتال را، بطور همزمان با يك ارتباط تلفني كه امكان انتقال پست تصويري را نيز خواهد داشت، مرتبط ساخت. شبكهVsat امكان انتقال سيگنالهاي تصوير از مركز به گرههاي دور را نيز فراهم مي آورد.
لازم به ذكر است كه در اين شبكه ميزان ظرفيت اختصاص يافته به كاربران در حدود تعيين شده بطور اتوماتيك تنظيم ميشود. بدين معني كه اگر همه كاربران نيازمند ارتباط همزمان باشند ارتباط هيچ يك قطع نخواهد شد و درصورتيكه كاربران كمتري از شبكه استفاده كنند سرعت انتقال آنان افزايش خواهديافت. در شبكه X0/25 يا شبكهاي كه بر مبناي خطوط اجارهاي طراحي شده باشد تامين اين امكانات غير ممكن يا لااقل بسيار دشوار و گران خواهد بود.
در مقايسه ارتباطات ماهوارهاي با ساير روشهاي مخابراتي اعم از كابل، فيبر نوري، مايكروويو و راديويي، ارتباطات ماهوارهاي تنها روشي است كه پوشش جامع و وسيع در ناحيهاي به بزرگي يك كشور تا كل كره زمين شامل جو و كوه و درياها را ممكن ميسازد.
ارتباطات بانكي در بانكداري الكترونيك
شبكه تبادل اطلاعات بانكي (شتاب):
توسعه امكانات رايانهاي جهت ايجاد تراكنشهاي الكترونيك در سازمانهاي تجاري، بانكي و مالي زمينه اتصال شبكههاي رايانهاي را فراهم نموده است. تجربه انجام اين كار در كشورهاي اروپايي و آمريكايي از دهه 80 ميلادي آغاز گرديد. ابتدا با توجه به سياستهاي مالي و استراتژيكي و امكانات رايانهاي، سازمانها به شكلهاي گروهي اقدام بهايجاد شبكه ارتباطي جهت تبادل تراكنشهاي الكترنيكي واحدهاي عضو نمودند. با پيشرفت زمان و نزديكتر شدن سياستهاي استراتژيكي سازمانها با يگديگر و كسب تجربههاي لازم و همچنين مزاياي استفاده مشترك از سرمايهگذاريهاي به عمل آمده، شبكههاي ايجادشده يكي پس از ديگري به هم متصل شدند. بطوريكه هم اكنون گسترهاين اتصال به حدي است كه تقريبا ميتوان گفت مشتريان سازمانها بدون محدوديت ميتوانند از امكانات بوجود آمده توسط ديگر سازمانها به سادگي استفاده كنند. اين گستردگي نه تنها از يك كشور بلكه از يك قاره به قارههاي ديگر نيز تعميم داده شده است. اين روند در كشورهاي همجوار نيز ديده ميشود. اگر به تاريخچه تشكيل اين شبكهها در منطقه كشورهاي خليج فارس توجه شود مراتب فوق به سادگي قابل رويت خواهد بود. هسته اصلي تبادل تراكنشهاي الكترونيكي مابين سازمانها، مركزي بنام سوئيچ (Switch) است. اين مركز داراي ساختار سازماني با ضوابط و آيين نامه هاي اجرائي مشخص و تدوين شده ميباشد، براي مثال ميتوان به تعدادي از اين مراكز تبادل اطلاعات كه در كشورهاي همسايه بوجود آمدهاند اشاره نمود:
1) دربحرين :
For Financial Interbanking Transaction) Network Benfit(Bahrain Electronic
2) دركويت: K_NET
3) درامارات :U.A.E Switch
4) درقطر: Naps(National ATM and POS Switch)
تجربهاي كهاين مراكز بدست آوردهاند در حد كلان حفظ منابع ملي با استفاده از امكانات بوجود آمده در كشور يا منطقه بصورت مشترك است. با توجه به ساختار و قابليتهاي فني، مالي و سرمايهگذاريهاي عظيم مراكز سوئيچ و با توجه به گستره ارائه خدمات، لزوم استفاده بهينه از چنين امكانات و سرمايهگذاريهايي را بصورت مشترك ايجاب ميكند. گوياي چنين ادعائي، اتصال تدريجي مراكز سوئيچ بوجود آمده با يگديگر است كه در ابتدا ميتوانست در يك مركز انجام گيرد.
وظيفه كلي مركز سوئيچ تبادل تراكنش مالي الكترونيكي مابين اعضاء است. اين تراكنشها ميتواند از دستگاههاي ATM و EFTPOS و يا هر وسيله رايانهاي ديگر باشد.
اين مركز ميتواند توسط يك سازمان خصوصي با هدف ايجاد شبكه ارائه خدمات تبادل تراكنشهاي الكترونيكي داخلي و بينالمللي بين اعضاء بوجود آيد. اعضاء پس از طي مراحلي كه شامل ايجاد امكانات فني توصيه شده و قبول تعهدات مركز خواهد بود به عضويت مركز درخواهند آمد.
كليه اعضاء به تعداد تعريف شده در سازمان اين مركز و به نيابت از يگديگر نمايندگاني را به مركز سوئيچ معرفي ميكنند اين نمايندگان وظيفه هماهنگي را عهده دار خواهند بود. بانك مركزي نيز نمايندهاي را معرفي ميكند. كميتههاي مختلفي در ساختار مديريتي وجود خواهد داشت كه ميتوان به كميته راهبري وكميته رفع اختلاف و كميتههاي بازرسي اشاره كرد.
شرايط و مقررات عضويت با توجه به روند توسعه عمليات و خدمات مرتبط، بازنگري و تدوين ميگردد. اعضاء با توجه بهاين شرايط و مقررات به عضويت مركز پذيرفته ميشوند و متعهد ميگردند تمامي ضوابط و آيين نامههاي مركز را رعايت نمايند. در اين رابطه اعضاء قرارداد عضويت را امضاء خواهند كرد.
عضويت بطوركلي به سه دسته تقسيم ميشود: صادركننده، پذيرنده (Acquirer)، و يا هردو.
به منظور بررسي چگونگي ارتقاء سطح كيفيت خدمات توسط مركز سوئيچ برحسب نياز اعضاء، با دعوت از سوي مركز سوئيچ و يا جلسات ادواري، نشستهايي برگزار ميگردد.
شرايط و مقررات اجرايي كه تدوين شده مشخص كننده موارد ذيل است:
· مسئوليت مركز سوئيچ نسبت به انواع خدماتي كه ارايه خواهدكرد
· نيازها، مسوليتها، حقوق و تعهدات افراد حقيقي و حقوقي ذيربط در اين ارتباط به يگديگر. مانند حقوق مشتري نسبت به پذيرنده و يا پذيرنده نسبت به بانك صادركننده و مانند اينها.
تمامي اعضاء مركز سوئيچ بايد به مقررات ذيل متعهد باشند:
ارائه خدمات الزامي و اختياري اعلام شده از سوي مركز سوئيچ
نوع و ماهيت خدمات قابل ارائه توسط دستگاههاي خودپرداز
نوع و ماهيت خدمات قابل ارائه توسط دستگاههاي POS و PINPAD
نوع و ماهيت خدمات قابل ارائه توسط هر نوع دستگاه رايانهاي تعيين شده توسط مركز
چگونگي پذيرش و يا ارائه خدمات بينالمللي مانند ويزا، مستركارت و ماننداينها
ارائه حداقل خدمات استاندارد تعيين شده توسط مركز
اخذ تاييديه براي تجهيزات سختافزاري و نرمافزاري بمنظور حصول سازگاري با تجهيزات مركز
چگونگي محاسبه خالص مبالغ دريافتي و پرداختي نسبت به ديگر اعضاء و نحوه پاياياي و تهاتر آنها
چگونگي محاسبه نرخ ارز ترجيحي و نوع ارز در صورت ارائه خدمات بينالمللي
پايبندي به استانداردهاي فني اعلام شده
نگهداري سوابق تراكنشها براي مدت تعيين شده
پيروي از رويههاي تعيين شده جهت اختلافات مالي ايجاد شده با ديگر اعضاء
ايجاد و اعزام تيمهاي بازرسي دورهاي جهت اطمينان از صحت عملكرد سازمان خود در رابطه با استانداردهاي تعيين شده از سوي مركز سوئيچ
پايبندي و رعايت عدم افشاي اطلاعات و اسرار ديگر اعضاء
تمامي اعضاء بايد به شرايط و ضوابط ذيل متعهدشوند:
· سياست كلي مركز سوئيچ براين است كه كليه تراكنشها از طريق مركز به سازمانهاي مرتبط هدايت شود. اگرچه تحت شرايطي امكان دارد با موافقت مركز سوئيچ، اين تراكنش مركز سوئيچ را دور بزنند. (Bypass transaction).
· شرايط و مقررات مربوط به پرداخت هزينههاي مركز سوئيچ، پرداختهاي ديگر اعضاء به دارندگان حساب عضو و همچنين نحوه پرداخت جرائم مترتب بر آن در صورت عدم انجام تعهدات توسط عضو.
مركز سوئيچ مسئول تبادل تراكنشهاي الكترونيكي بين اعضاء، تامين تجهيزات مخابراتي مورد نياز مركز و تسويه و تهاتر مبالغ پرداختي فيمابين اعضا است.
مركز سوئيچ هرگونه تغيير در عضويت اعضاء شرايط و مقررات اجرايي، دستورالعملها، خدمات جديد و مانند اينها را به اطلاع كليه اعضاء خواهند رساند.
زمان ارائه خدمات توسط مركز سوئيچ 24 ساعته، 7 روز در هفته ميباشد مگر در صورتيكه مشكلات فني بروز شده مانع از انجام اين تعهد باشد. اقدامات لازم در جهت سرويس و پشتيباني دورهاي از ساعت 23 الي 7 روز بعد خواهد بود.
از عمليات مركز سوئيچ ميتوان به موارد زير اشاره كرد
· فرمت ركوردها و استانداردهاي ديگر: استاندارد عمومي فرمت ركوردها براي تبادل پيامها همان فرمت استاندارد ISO 8583 است. تمام تراكنشها از دو پيام ارسال و دريافت پاسخ ساخته شده است. تراكنشهاي برگشت (Reversal) نيز در اين استاندارد بكارگرفته ميشوند.
· ارسال پيام : مركز سوئيچ در تبادل پيام صحيح بين صادركننده و پذيرنده متعهد است و مسئوليت صحت محتويات پيام بر عهده صادركننده پيام خواهد بود.
· نگهداري سوابق (Log) تراكنشها: مركز سوئيچ كليه اطلاعات بجز كد رمز (PIN) را روزانه در رايانه خود نگهداري و جهت ارائه به اعضا در اختيار خواهد داشت.
· اقدامات ايمني(Security): مركز سوئيچ كليه ابزارهاي لازم جهت ايجاد اقدامات ايمني را در لايههاي مختلف شبكه مخابراتي، سختافزار و نرمافزار در اختيار داشته و بكار خواهد برد.
· پاياپاي: اساس محاسبه طلب يا بدهي يك عضو نسبت به اعضاي ديگر و همچنين هزينههاي مركز سوئيچ روزانه بوده و خالص طلب يا بدهي هر عضو روزانه محاسبه و به حساب او واريز يا كسر ميشود.
گزارشهاي لازم كه منعكس كننده تراكنشها و همچنين مبالغ بدهي يا طلب يك عضو نسبت به اعضاي ديگر است روزانه بصورت كتبي و فايل الكترونيكي تهيه و ارسال ميشود.
مركزسوئيچ مسئوليت تهاتر طلب و بدهي اعضا نسبت به يكديگر و همچنين تسويه هزينه مركز سوئيچ را از طريق حسابهاي معرفي شده اعضاء نزد بانك تسويه به عهده خواهدداشت.
سيستم سوئيفت در اواخر دهه 1960پايهريزي شد. انگيزه اصلي تأسيس اين جامعه، رشد رو به تزايد عمليات متكي بر كاغذ بانكداري بينالمللي بود كه با پيشرفت زمان موجبات انباشته شدن اوراق و اسنادي كه بصورت بايگاني نگهداري ميشدند فراهم ميگرديد. هزينهها بطور سرسامآوري بالا ميرفت و از طرف ديگر عمليات دستي عاري از اشتباه نبودند. روشهاي متعدد و مختلف موجبات اتلاف وقت، كنترلهاي تكراري و اعمال سليقههاي متضاد ميگرديد. چنانچه بانكي از رايانه استفاده ميكرد، صرفاْ با در نظر گرفتن نيازهاي خصوصي خود برنامهريزي كرده و در موارديكه ضرورت گسترش احساس ميگرديد با مشكلات حاد روبرو ميشد. بعلت گسترش دامنه فعاليتهاي بينالمللي و ضرورت تبادل پيامهاي بين بانكي، ناهماهنگيهائي از ديدگاه تكنيكي ناشي از استفاده از سيستمهاي مختلف بچشم ميخورد كه در نهايت نارسايي در امر مبادله و ايجاد هزينههاي مضاعف را سبب ميشد. لذا گروهي از بانكهاي اروپائي و امريكاي شمالي پس از مطالعات زياد بهاين نتيجه رسيدند كه براي جلوگيري از نارسائيها در پرداختهاي بينالمللي دو عامل اساسي مورد نياز است :
1_ زبان مشترك
2_ سيستم مخابراتي مشترك
درماه مه 1973 تعداد 239 بانك از 15 كشور، بمنظور بوجود آوردن زبان مشترك ايجاد يك شبكه ارتباطي اختصاصي و مطمئن، سازمان سوئيفت را بصورت جامعه تعاوني غيرانتفاعي بنا نهادند. در طول چهار سال، سيستمها و روشها تعيين و مقررات حاكم بر مديريت سازمان وضع گرديد. مشكلات فني و نيازهاي مالي از طريق قبول عضويت بانكهاي واجد شرايط و فروش سهام حل شد. در ماه مه سال 1977سازمان فعاليت خود را آغاز و تا پايان همان سال بانكهاي بنيانگذار به شبكه پيوسته و مجموعا تعداد بانكهاي عضو به 586 رسيد.
استقبال بانكها بمنظور برخورداري از مزاياي سيستم سوئيفت موجب شد كه روز به روز بر تعداد اعضاء افزوده شده و در حال حاضر به 3800 بانك در سرتاسر جهان برسد.
در ابتدا دشوارترين كار اين موسسه، تنظيم زبان مشترك براي ايجاد ارتباط بود، تا در دنيايي كه صدها زبان و هزاران بانك كه هركدام از آنها از سيستمها و روشهاي متفاوتي استفاده ميكردند، وحدت رويه ايجاد كرده و بتوانند به توافقاتي در فرمت پيامهاي بينالمللي استاندارد دست يابند. سويفت بعنوان يك جامعه تعاوني پاسخ سئوالات خويش را از طريق مشاوره و كار با كارشناسان متبحر صنعت مالي دريافت كرد. در اين راستا فرمتهاي پيامهاي مالي قابل قرائت توسط رايانه طراحي و توليد شدندكه به كاربران امكان مكانيزه نمودن عمليات و ايجاد يكپارچگي مخابراتي با ساير موسسات از طريق سيستمهاي كاربردي داخلي را فراهم نمود. هم اكنون گروههاي كارشناسان كه از طرف سوئيفت تعيين گرديدهاند، بررسيهاي همه جانبهاي در زمينه پرداختها، بازرگاني مالي، خدمات اسنادي و اوراق بهادار را انجام ميدهند. گروههاي ديگر نيز در رابطه با خدمات ويژه، نظير اوراق بهادار، چكهاي مسافري، عمليات سنديكائي، معاملات طلا و فلزات گرانبها، و ابزارهاي جديد مالي مانند Swaps ، Options ، Futureو Forward Rate Agreement اشتغال دارند. دستيابي بهاين اهداف با موفقيت زياد همراه بوده است و متدولوژي سوئيفت در حال حاضر در تمام دنيا مورد استفاده قرار ميگيرد. براي مثال، آدرسهاي سويفتي بانكها (BIC)، توسط سازمان سوئيفت به عنوان"نشاني" منحصر بفرد شناسايي بانكها در سرتاسر گيتي تعيين و مورد تاييد سازمان بينالمللي استانداردها (ISO) ميباشد.
امروزه همه كمپانيهاي ارائه دهنده نرمافزارهاي بانكداري بينالمللي، سويفت را ركن اصلي ارتباط قرارداده و تمام سرويسها و خدمات را بر اساس ايجاد ارتباط بين كاربر و سيستم طراحي مينمايند تا كاربران بتوانند به سهولت و در يك محيط مناسب نسبت به مبادله پيامها با هزينه كمتر و اطمينان كامل بپردازند.
جدول1:ترافيك پيامهاي ارسالي ودريافتي.T F. I. W. Sدرخاورميانه درسال 1999
امارات متحده عربي |
فاسطين اشغالي |
عربستان سعودي |
لبنان |
كويت |
بحرين |
اردن |
عمان |
قطر |
ايران |
جيبوتي |
يمن |
سوريه |
ليبي |
جمع |
3746514 |
3539477 |
2876165 |
1365392 |
964498 |
777601 |
709764 |
515541 |
512774 |
330263 |
17268 |
11911 |
5438 |
2881 |
15375487 |
37/24% |
02/23% |
71/18% |
88/8% |
27/6% |
06/5% |
62/4% |
35/3% |
34/3% |
15/2% |
11/% |
08/% |
04/% |
02/% |
100% |
ماخذ: S.W.I.F.T Annual Report2000
طرح جامع اتوماسيون سيستم بانكي در سال 1372بطور رسمي مطرح شد. پس از بررسي فعاليت هاي مكانيزاسيون انجام شده تا آنزمان، عدم حصول به اهداف كلان اين سرمايهگذاريها در بانكها مشخص گرديد. نتيجه مطالعات فوق در قالب پيشنهادي براي حركت جهت جامعنگري در برنامهريزي فعاليت انفورماتيكي بانكها به مسئولين سيستم بانكي كشور ارئه گرديد. با پذيرش دلايل و براساس مصوبه مجمع عمومي بانكها در سال 1372،طرح جامع اتوماسيون سيستم بانكي شكل گرفت. مسئوليت و پيشبرد طرح بر اساس همين مصوبه به عهده مشاور اجرايي رياست كل بانك مركزي گذاشته شد. متعاقبا در همان سال با تأسيس سازمان اجرائي طرح، فعاليتهاي اجرائي جهت پيشبرد طرح آغاز گرديد. شركت خدمات انفورماتيك بعنوان سازمان اجرائي طرح جامع اتوماسين بانكي كشور ماموريت فراهم آوردن امكانات لازم براي تهيه طرح جامع و برنامهريزي براي پياده سازي آن در بانكها و موسسات مالي كشور را بعهده گرفت.
اهداف كلان طرح جامع با بررسيهاي همه جانبه به شرح ذيل تعيين گرديد:
1)كاهش مشكلات اجرائي در شعب و ادارات مركزي بانكها و افزايش توان اجرائي سيستم.
2) تسريع در اجراي عمليات نظام بانكي و ارتقاء كيفيت آن.
3) ارائه خدمات دقيق و بموقع به مشتريان.
4) ايجاد زمينه لازم براي كاهش مبادلات نقدي و نقل و انتقال پول.
5) ايجاد امكان دسترسي به اطلاعات به هنگام براي اتخاذ تصميم در مورد سياستهاي پولي و بانكي.
6) صرفه جويي در وقت كاركنان و مشتريان بانكها، كاهش نقل و انتقال فيزيكي مدارك در شعب، كاهش سفرهاي شهري و……
7) ايجاد هماهنگي لازم براي ارتباط با بانكهاي خارج از كشور.
8) جامع نگري طرح به اين معني مطرح گرديد كه كليه فعاليتهاي حول محور مدل اطلاعاتي لازم براي رسيدن به كليه اهداف طرح صورت مي گيرد و به اين ترتيب فعاليتها ضمن پوشش دادن از مدل اطلاعاتي نقش مكمل ساير فعاليتها را نيز دارند. طرح جامع با در نظر داشتن نيازهاي اطلاعاتي بانك و ساختار گردش اطلاعات، مدل تمركز اطلاعات را در بانكها شناسائي نموده است. در وضعيت موجود بانكها، جهتگيري متمركز با ايجاد لايه يا لايههاي مياني با وظائف انباشته سازي و سپس جهتدهي اطلاعات به سمت مركز در نظر گرفته شده است. اين طرح كليه عملياتي بانك را در نظر داشته و با توجه به ساختار فوق جايگاه آنها را در شكل بالا در نظر مي گيرد. بكارگيري اين الگو با توجه به معيارهاي عمده طرح تاثير بسزائي در كارائي بانك و رضايت مشتري از ارائه خدمات بانكي گسترده و نوين و نحوه برخورداري از آن خواهد داشت. معيارهائي كهاين طرح در روند تعيين ساختار اطلاعاتي مد نظر داشته است بصورت كلي بشرح ذيل مي باشند:
1)قطع وابستگي جغرافيائي مشتريان به شعب خاص
2) گسترش ارائه خدمات بانكي به خارج از واحدهاي بانك.
3) گسترش ارائه خدمات بانكي به خارج از ساعات كار رسمي بانك.
4)محور قراردادن مشتري در مبادلاتش با بانك (ونه حسابهاي مشتري).
5) حفظ يكپارچگي اطلاعات و اجتناب از ذخيره چند باره و زايد اطلاعات.
6) استفاده از تكنولوژيهاي اثبات شده
اقدامات انجام گرفته
1) از اولين فعاليتهاي عملي در جهت پياده سازي طرح جامع اتوماسيون توسط شركت خدمات انفورماتيك اين بود كه گروهي از متخصين بانكي متشكل از كارشناسان با تجربه بانكها روشهاي بهبود يافته بانكي را تدوين نمودند.
2) براساس اهميت و حساسيت بستر تبادل دادههاي عملياتي شبكه اتوماسيون بانكي، طرح مخابراتي در دستور كار قرارگرفت و بمنظور ايجاد امكانات مخابراتي امن سيستم مخابراتي ماهوارهاي Vsat بعنوان شبكه اختصاصي مناسب براي بانكها انتخاب گرديد. اين شبكه با استقبال بانكها روبرو گرديد و در حال حاضر بيش از2000 پايانه در بانكهاي كشور نصب و بيش از 1000 پايانه آن مورد بهرهبرداري قرارگرفته است
3)نرمافزارهاي بانكي تهيه شده پس از در اختيار گرفتن متن اصلي[56] برنامه، بوميسازي شده و امكان تغيير و افزودن قسمتهاي مورد نياز به برنامه وجود دارد، هرچند كه با توجه به محدوديتهاي موجود در سيستم عامل، بانك اطلاعاتي و همچنين برنامههاي كاربردي (Plateform) جهت گسترش با تنگناههايي روبرو شده است.
4) آمادهسازي ملزومات پياده سازي مانند تهيه مستندات، راهنماي كاربران، جزوات آموزشي براي كاربران و دستورالعملهاي اجرائي و تشكيل تيمهاي مختلف نصب و راه اندازي سختافزار و نرمافزار، آموزش كارمندان، امداد مشتريان، پشتيباني اجرائي عمليات اتوماسيون شده و مشاورين فني و بانكي طرح اتوماسيون از فعاليتهاي گسترده و پر اهميتي است كه بتدريج در طول اجراي پروژه تكميل گشت. اين فعاليتها بار تجربه وسيعي را بهمراه خود در مجموعه شركت خدمات انفورماتيك ايجاد كرد كه ميتوان آنرا در سطح كشور منحصر بفرد تلقي نمود.
بانك ملي ايران در طرح جامع انفورماتيك پيشقدم شد و مراحل تدوين شده را آغاز نمود. پس از نصب نرمافزار كارت و بانكداريخرد، حسابهاي جاري در شعب منتخب اين بانك بتدريج در سيستم نرمافزاري متمركز افتتاح و استفاده از چك وكارت بعنوان ابزار برداشت از حساب مورد بهرهبرداري قرار گرفت. بهمراه توسعه شعب تحت پوشش طرح، پيادهسازي ساير سپردهها نيز انجام گرفت.
نرمافزارهاي دفتركل و تسهيلات بصورت يكپارچه در مرحله بعد به سيستم متمركز الحاق گرديد. در حال حاضر گسترش سيستم متمركز براي پوشش دادن كليه فعاليتهاي بانكي از يك طرف و گسترش نصب و بهرهبرداري اين سيستم در شعب جديد در دستور كار بانك ملي ايران قراردارد.
موسسه ملي كارآفرينان نيز در آغاز كار خود، طرح جامع اتوماسيون را به عنوان سيستم عملياتي مالي خود انتخاب نمود و اكنون در شعب خود نرمافزار سيستم متمركز بصورت كامل در حال كار و بهرهبرداري ميباشد.
بانك توسعه صادرات با نصب نرمافزار كارت، استفاده از كارتهاي مغناطيسي و هوشمند را به مشتريان خود ارائه مينمايد.
بانكها و موسسات اعتباري ديگر نيز جهت اجراي مصوبه شوراي عالي بانكها و پياده سازي طرح جام اتوماسيون بانكي بررسيها و مطالعات خود را انجام دادهاند كه شركت خدمات انفورماتيك با توجه به تجربه حاصل از اجراي طرح سيستم متمركز بانك ملي (سيبا) اجراي طرح اتوماسيون برخي از اين بانكها را عهدهدار شده است مانند سيستم متمركز مهر در بانك كشاورزي، سيستم متمركز سپهر در بانك صادرات سيستم جام بانك ملت و سيستم فراگير تجارت(SGB).
تجربه بانكهاي ايراني در ارتباط با خدمات كارت
در ايران استفاده از كارتهاي اعتباري تاكنون سابقهاي نداشته و تنها در قبل از انقلاب تعداد محدودي از بانكهاي كشور اقدام به ورود و استفاده از دستگاههاي ATM نموده ولي استفاده رايج از آنها تا و قوع انقلاب مقدور نگرديد. پس از انقلاب اسلامي نيز تا سال 1369اقدام موثري از سوي بانكها براي استفاده از اين ابزار به عمل نيامده و در اين سال توسط بانك تجارت مطالعات مربوط به استفاده از كارتهاي اعتباري بطور جدي دنبال گرديد و پس از بررسيهاي همه جانبه و در جهت انطباق طرح استفاده از كارت با قوانين و مقررات جاري كشورها خصوصا قانون عمليات بانكي بدون ربا براي اولين بار در شهريورماه سال 1370طرح موسوم به چك اعتباري [57]در يانك تجارت راه اندازي شد. و خوشبختانه با گذشت مدت كمي از اجراي طرح يعني در فاصله شش ماه تعداد پنج هزار عضو بهرهمند از مزاياي چك كارت گرديدند. بموجب اين طرح از آنجا كه استفاده از بعد اعتباري كارت بواسطه درتضاد بودن با قانون عمليات بانكي بدون ربا مقدور نميگرديد از اينرو با دريافت وجه نقد بصورت سپرده گذاري كوتاه مدت ميزان مجموع اعتبار تعداد برگهاي چك از مشتري براي وي در چك كارت صادرگرديد.
در سالهاي اخير اكثر بانكهاي كشور اقدام به ارائه خدمات بانكي نمودند، كه كليه كارتها از نوع كارتهاي دارائي كه بعنوان كارتهاي بدهكار[58] نيز شناخته ميشوند، ميباشند. از ويژگيهاي اينگونه كارتها اين است كه صرفا با سپردن منابع در حساب مربوط به كارت ميتوان از كارتهاي مزبور استفاده نمود.
تكنولوژي مورد استفاده در اين كارتها هم از نوع مغناطيسي ميباشد(مانند كارتهاي صادره توسط تمامي بانكهاي تجاري و تخصصي به استثناء بانك صنعت ومعدن)وهم از نوع كارتها با تراشه الكترونيكي كه در اين زمينه ميتوان به كارتهاي صادره توسط پست بانك اشاره نمود. بدليل ناسازگاري نرمافزار و سختافزار مورد استفاده از سوي بانكها هيچگونه تبادل اطلاعاتي در زمينه استفاده از خدمات كارتهاي يگديگر وجود نداشته است. هر چند كه در طراحي سيستمهاي متمركز اكثر بانكها شركتي واحد (شركت خدمات انفورماتيك) دخالت داشته است، اخيرا ارتباط خدمات كارت بين بانكهاي كشاورزي و تجارت انجام گرفته است.
بررسي زيرساختارها، و سرويسهاي مخابراتي ايران
سرويس هاي ISDN در شبكه مخابراتي ايران
ايجاد شبكه ديتا جهت استفاده عموم مردم از دهه 70 شمسي آغاز گرديد، با گسترش اين شبكه در كنار شبكه تلفني PSTN، نياز به يكپارچه سازي آن در دهه 80 احساس و منجر بهايجاد شبكه ISDN شد. اين شبكه بدليل توانمنديهاي خود، علاوه بر ايجاد يكپارچگي صوت، تصوير و ديتا سرويسهاي افزودني متنوعي را نيز ارائه ميدهد.
شبكه ISDN با قرار گرفتن در بخش لبه شبكه(Edge) براحتي اطلاعات و تقاضاهاي ورودي مربوط به شبكههاي PSTN و PDN از طرف كاربران را جدا كرده و در حاليكه مشترك از سرويسهاي صوت، تصوير و داده بصورت يكپارچه استفاده ميكند، وترافيك ايجاد شده بر روي هر يك از شبكهها را كاهش ميدهد. از جمله امكانات ايجاد شده توسط اين شبكه، اتصال هشت پايانه از انواع تلفن ديجيتال و آنالوگ، رايانه شخصي، فاكس ديجيتال و آنالوگ، تلكس و تله تكس به يك خط ميباشد. بطوريكه هر يك از پايانهها اطلاعات مربوط به خود را دريافت و يا ارسال ميكند كهاين امر ضمن چند برابر كردن بهرهوري از خطوط دسترسي , مشكلات تعويض پايانه توسط كاربر را منتفي مينمايد.
در حال حاضر سرويسها بعنوان مفهومي مستقل از شبكهها مطرح و تمام توجه كاربران را بخود جلب نموده است بطوريكه شبكهها بصورت مبتني بر سرويس طراحي و ايجاد ميگردند چرا كه بخش وسيعي از نيازهاي اجتماعي و اطلاعاتي مردم در بيشتر زمينهها از طريق سرويسهاي مخابراتي برآورده و مرتفع ميگردد. در همين راستا از ديدگاه اپراتورها و ارائه دهندگان سرويس، ايجاد درآمد بيشتر يكي از اهداف مهم ميباشد كه اين امر با ارائه سرويسهاي متنوع به كاربران محقق ميگردد.
شركت مخابرات ايران نيز با آگاهي به نكات مهم فوق اقدام به پياده سازي شبكه ISDN نموده است وليكن چون زيرساخت سيگنالي CCS7 از ملزومات اين شبكه ميباشد، لذا با تكميل پياده سازي CCS7 در مناطق مختلف كشور, تجهيز و ارائه خدمات ISDN نيز انجام خواهد شد.
سرويسهائي ISDN براي مشتركين
اگر چه در ابتدا هدف از ايجاد شبكه ISDN استفاده از يك خط واحد براي ارتباط ديجيتالي پايانههاي مختلف با كاربردهاي گوناگون مانند تلفن، رايانههاي شخصي، دستگاه فاكس (اعم از آنالوگ و ديجيتال) و تلكس بوده است ليكن در حالحاضر با گسترش چشمگير شبكه اينترنت و نفوذ آن همانند تلفن به تمام سطوح جامعه، كاربرد موثر ديگري را بر شبكه ISDN افزوده است بطوريكه كاربران شبكه ISDN با اتصال به سرويسدهندگان ديتا (ISPS) ميتوانند با سرعت 144Kbps بهاينترنت وصل شود. براي استفاده از اين سرويس، مشترك ISDN بايستي تجهيزات پايانگاهي شبكه(NT) و كارت واسط رايانه (PC) را تهيه و تعبيه نمايد.
برقراري ارتباطات صوت و تصوير و ديتا از جمله مشخصات بارز شبكه ISDN است و لذا ميتوان گفت كهاين شبكه در هر دو زمينه سرويس و دسترسي، يكپارچهسازي مناسبي را انجام داده و بطور مطلوبي نيازهاي اغلب كاربران را بعنوان نقاط انتهايي شبكه تامين نموده است يعني كاربر با استفاده از يك جفت سيم مسي موجود با دسترسي به شبكه تلفني توانسته است از سرويسهاي صوت، تصوير بصورت همزمان استفاده نمايد.
نظر باينكه شبكه ISDN مبتني بر ارتباط ديجيتالي تا نقطه انتهايي شبكه يعني تا پايانه كاربر ميباشد، لذا توانسته است كه ارتباطي سريع تا 144 كيلو بيت بر ثانيه با كيفيت بسيار مناسب بدون خطا، تداخل و همشنوايي را براي كاربران خود فراهم نمايد و نيز از آنجائي كهاين شبكه مبتني بر سيگنالدهي كانال مشترك (CCS7) ميباشد، زمان برقراري ارتباط كاهش پيدا كرده و صحت برقراري ارتباطات در آن فزوني مييابد. به همين دليل از منابع موجود شبكه بصورت بهينه استفاده شده كهاين امر باعث كاهش ترافيك كاذب در شبكه ميگردد.
سوئيچ ISDN با تخصيص پهناي باند ( 2×64+16 ) 2B+D كيلوبيت بر ثانيه روي يك زوج سيم مسي اين امكان را به كاربر ميدهد كه بتواند دو ارتباط تلفني همزمان و يا يك ارتباط صوت و تصوير را بطور همزمان برقرار نمايد كهاين امر با تبديل يك زوج سيم به دو زوج سيم كه توسط اينترفيس (Network – Termination) NT در مكان مورد نظر كاربر ( مثلا منزل مشترك ) انجام ميپذيرد، ممكن خواهد شد.
شبكه ISDN بدليل داشتن مجموعه سرويسهاي تكميلي گروهي از طرح شماره -گذاري كشور بصورت بهينه استفاده كرده و امكان ايجاد شبكههاي خصوصي VPN را بدون استفاده از سوئيچهاي خصوصي اضافي در شبكه فراهم ميسازد و نيز بدليل ارائه سرويس خط چند شمارهاي (Multiple subscriber number ) استفاده بهينه از پايانه هاي كاربر را مهيا ميسازد.
استفاده از پايانههاي ارزان قيمت
در حال حاضر با استفاده از يك دوربين ويدئويي كوچك و يك كارت اينترفيس كه در رايانه هاي شخصي نصب ميگردد، بدون استفاده از پايانه ويدئويي ISDN، ميتوان ارتباط تصويري را فراهم نمود كهاين روش جايگزين مناسبي براي پايانههاي ويدئويي ISDN كه عمدتا بدليل گراني قيمت مورد استقبال كاربران قرار نگرفته است، ميباشد.
بدليل توانمندي برقراري ارتباطات ديتا در اين شبكه، امكان دستيابي كاربران به بانكهاي اطلاعاتي و رايانههاي مادر (Host ) و شبكه تلفن خصوصي (PBX) امكانپذير ميباشد. همچنين انجام امور بانكي و تجارتي در صورت وجود ارتباط مورد نياز براي دسترسي مشتريان، ميسر ميباشد.
نظر بهاينكه ارتباط كاربر با نرخ 2Mbps در شبكه ISDN بصورت (30×64+16 ) 30 B+D نيز امكان پذير ميباشد لذا ارتباط شبكههاي رايانهاي محلي (از قبيل شبكههاي داخلي بانكي، شركتها، سازمانها و ارگانهاي بزرگ) از طريق شبكه ISDN با سرعت 2Mbps مقدور ميباشد و بدين ترتيب دسترسي كاربران بهاين شركتها و يا ارتباط اينگونه شبكهها با يكديگر مقدور ميباشد و بدين ترتيب دسترسي كاربران با اين شبكهها و يا ارتباط اينگونه شبكهها با يكديگر با سرعت و كيفيت مناسب امكان پذير ميگردد.
شبكه ISDN سرويسهاي افزودني مختلفي را به كاربران خود ارائه ميدهد كه كاربرد اين سرويسها بسيار آسان است. تعداد محدودي از اين سرويسها را مراكز سوئيچ ديجيتالي موجود نيز ميتوانند ارائه دهند وليكن در شبكه ISDN، استفاده از اين سرويسها توسط كاربران بمراتب سريعتر و آسانتر خواهد بود. بارزترين توانمندي شماره مشترك تلفن كننده بر روي امكان نمايش CCS. 7 و ISDN، صفحه نمايش پايانه مشترك تلفن شونده است كه با بكارگيري و فعال نمودن سرويس مزاحم ياب، امكان شناسايي مزاحمين تلفني شبكه مخابراتي را براي مراكز سوئيچ مربوطه فراهم ميسازد.
طبق توصيه نامههاي ITU-T هفت گروه با مجموع حدود 31 نوع سرويس براي شبكههايISDN تعريف و تصويب شده است كه عبارتند از :
دسته اول سرويسهاي اضافه مربوط به شماره (Number Identification)
(Direct Dialing In (DDI يا شماره گيري مستقيم : امكان ارتباط كاربر با با هر كاربري در شبكه بدون نياز به اپراتور، (Multiple Subscriber Number (MSN يا خط چند شمارهاي : امكان تخصيص چند شماره از شمارههاي شبكه ISDN به يك اينترفيس NT جهت شناسائي پايانههاي مختلفي كه به آن اينترفيس وصل شدهاند را بدهد. بدين ترتيب ارتباط هر دستگاه پايانه مستقلاً برقرار ميگردد،
(Calling Line Identification Presentation (CLIP يا شناسايي شماره ISDN تلفنكننده، (Calling Line Identification Restriction (CLIR يا عدم شناسائي شماره ISDN تلفنكننده، (Connected Line Identification Presentation (COLP شناسائي شماره ISDN تلفن شونده براي شخص ديگر، (Connected Line Identification Restriction (COLR يا مانع شناسائي شماره ISDN تلفنشونده، (Malicious Call Identification (MCID ثبت شماره مزاحم براي تلفن شونده، Sub-addressing يا فرعيگيري: افزايش ظرفيت آدرسدهي تلفنشوند با افزودن ارقام ديگري بر شماره ISDN .
دسته دوم سرويسهاي Call offering
Call Transfer يا انتقال ارتباط دو مشترك در حال ارتباط با مشترك سوم، (Call Forwarding Busy Subscriber (CFB يا هدايت خط مشغول به شماره ديگر، (Call Forwarding no Reply (CFNR يا هدايت خط بي پاسخ به شماره ديگر، Call Forwarding Unconditional يا هدايت خط به شماره ديگردر تمام شرايط، Call Deflection يا هدايت موردي خط به شماره ديگر، Line Hunting يا خطيابي : اين سرويس به مشترك اجازه ميدهد كه با گرفتن يك شماره ISDN به گروهي از اينترفيسها دسترسي پيدا كرده و هر كدام كه آزاد بود، ارتباط را از طريق آن خط برقرار نمايد. اين سرويس امكان دسترسي به شماره ISDN را افزايش ميدهد و ترافيك مربوط به تلاش هاي ناموفق را كاهش ميدهد.
دسته سوم سرويسهاي تكميلي اضافه سرانجام رساني (Call Completion)
Call Waiting يا انتظار مكالمه و ارتباط با تلفنكننده ديگر بطور همزمان، Call Hold يا حفظ مكالمه در حال انجام ، Call Completion to Busy Subscriber يا اطلاعرساني به تلفنكننده در صورت اتمام مشغولي خط.
دسته چهارم سرويسهاي اضافه چند طرفه (Multi Party)
(Conference Calling (CC يا هم سخني با جنيد مشترك ديگر، Three Party يا ارتباط سه طرفه بطور متناوب .
دسته پنجم سرويسهاي اضافه گروهي (Commuity of interest)
(Closed User Group (CUG يا گروه بسته كه با محدوديت در دسترسي سايرين مواجه است، (Private Numbering Plans (PNP يا شماره گذاري اختصاصي : اين سرويس به مشترك اجازه ميدهد كه با استفاده از يك طرح شمارهگذاري خصوصي بين اينترفيسهاي تعريف شده و معين شدهاي در داخل يك يا چند شبكه، ارتباط برقرار نمايند. با استفاده از اين سرويس تعدادي كاربر با استفاده از ترتيب ارقامي با ساختار شمارهگذاري متفاوت از طرح شمارهگذاري عمومي، ميتوانند ارتباط داشته باشند، (Priority Service (PS يا حق تقدم همه و يا بخشي از ارتباطات خروجي، (Multi Level Precedence & Priority (MLPP يا اولويت بندي به برقراري ارتباط مشترك، با يك منبع و يا منابع تعريف شده خاص، Outgoing Call barring يا مسدود سازي يك سرويس و يا سرويس هاي بخصوص.
دسته ششم سرويسهاي اضافه مربوط به هزينه (Charging)
(Advice of Charge at the end of the call (AOC-E يا اعلام هزينه در پايان ارتباط، (Advice of Charge at Call set-up Time (AOC-S يا اعلام هزينه در آغاز ارتباط، (Advice of Charge During the call (AOC-D يا اعلام هزينه ضمن ارتباط، Reverse Charging يا انتقال هزينه به حساب مخاطب با توافق دو طرفه، Credit Card Calling امكان ارتباط با كارت اعتباري .
دسته هفتم سرويسهاي مربوط به انتقال اطلاعات اضافه (Additional Information Transfer)
User – to User Signalling يا سيگنالدهي كاربر به كاربر: اين سرويس، يك كاربر ISDN را مجاز ميدارد كه اطلاعات محدودي را به كاربر ISDN ديگري از طريق كانال سيگنالدهي وابسته به مكالمه (كانال D) منتقل كند يا از او اطلاعات بگيرد.
In Call Modification يا تغيير كاربري در حين ارتباط: اين سرويس براي تغيير نوع كاربري درحين مكالمه بكار برده ميشود؛ مثلا ارسال فاكس در حين مكالمه تلفني.
ITU-T براي اين سرويس هنوز تعريف دقيقي را ارائه نكرده و در نتيجه عملياتي نشده است.
فيبر نوري به عنوان محيط انتقال امواج نوري مورد استفاده قرار ميگيرد و از تارشيشهاي ساخته ميشود كه سطح مقطع آن شامل دو ناحيه هسته و غلاف با ضريب شكست متفاوت ميباشد.
از جمله مزاياي استفاده از فيبر نوري در قبال كابل مسي ميتوان به موارد زير اشاره كرد: فيبر نوري سبكتر و ارزانتر از كابل مسي است و حجم كمتري را اشغال ميكند. علاوه بر آن ظرفيت انتقال فيبر نوري چندين هزار برابر كابل مسي و فاقد اثرات نويز محيطي است، ضمن آنكه طول عمر بيشتر و تلفات كمتري دارد.
طبق آمار موجود در حال حاضر در كشورهاي پيشرفته مثل ژاپن از يك تار فيبر نوري حدود 9500 خط تلفن و در ايران نيز با استفاده از يك تار فيبر نوري 4000 خط تلفن عبور داده ميشود.
مرحله اول اجراي پروژه فيبر نوري شهري در تهران بزرگ در سال 1370 با بكارگيري 5200 كيلومتر فيبر نوري براي تأمين توسعه ارتباطات 42 مركز تلفن آغاز و با 176 سيستم 140 مگابيت بر ثانيه بكار گرفته شد و در شهرستانها اجراي پروژه فيبر نوري در هفت شهر بابل، اصفهان، تبريز، مشهد، اهواز، شيراز و همدان آغاز و به 30 شهر ديگر تعميم داده شد. در اين راستا 850 كيلومتر فيبر براي توسعه كمي و كيفي ارتباطات بين مراكز در شهرهاي مذكور مورد استفاده قرار گرفته است.
اولين فيبر نوري بين شهري به طول 54 كيلومتر بين تهران و كرج اجرا گرديد و در ادامه آن طرح فيبر نوري چهار مسير با طول 516 كيلومتر در چهار مسير تهران ساوه، تهران گرمسار، تهران قزوين و ارتباط بين ساختمان ميدان امام خميني و مجتمع مخابراتي انقلاب اسلامي به اجرا گذاشته شد.
بخشي از شبكه اصلي فيبر نوري بالغ بر 2200 كيلومتر مربوط به پروژه فيبر نوري بينالمللي TAE است كه با نصب و راهاندازي اين پروژه آسيا و اروپا از طريق كابل نوري به يكديگر مرتبط شده و ايران در اين مسير يكي از مراكز مهم ترانزيت مخابراتي است.
همچنين ميتوان به نصب و راهاندازي پروژه فيبر نوري TAE داخل كشور از مرز باجگيران تا مرز بازرگان و نصب و راهاندازي پروژه راديويي فيبر نوري TAE و سيستم پشتيباني فيبر نوري در تركمنستان اشاره كرد. با تكميل و اجراي پروژههاي فيبر نوري بين شهري تا سال 2000 حدود 900 هزار مدار از اين طريق داير خواهد شد.
در سال 76 شمسي ارتباط بين مراكز شهري به طول 2100 كيلومتر توسط فيبر نوري تأمين گرديده و در نظر است براي شهرهايي با بيش از 3 مركز تلفن ارتباط بين مراكز توسط فيبر نوري و تجهيزات مربوط تأمين گردد. طول اين شبكه تا سال 79 به 10 هزار كيلومتر رسيد.
شايان ذكر است شركت توليد فيبر نوري و برق خورشيدي در سال 68 در راستاي نيل به خودكفايي صنعتي و تأمين نياز روز افزون شبكههاي مخابراتي كشور تأسيس شد. ظرفيت اسمي اين شركت سالانه 50 ميليون متر رشته فيبر است كه بالغ بر 2 ميليون دلار صرفه جويي ارزي را در بر دارد. در ضمن آنكه در اين شركت سلول و پنل خورشيدي نيز به منظور تأمين برق ايستگاههاي مخابراتي دور افتاده، ارتفاعات و روستاهاي فاقد برق شبكه توليد ميشود. ضمناً ميزان اجراي كابلكشي فيبر نوري بين مراكز شهري ( از سال 72 لغايت 79) به ميزان 3856 كيلومتر ميباشد. در راستاي، پيگيري جدي شبكه فيبر نوري به عنوان زير ساخت اصلي شبكه انتقال كشور قدمهاي مؤثري برداشته شده است بطوريكه عملكرد شركت مخابرات ايران در زمينه توسعه شبكه فيبر نوري در سال 80 به ميزان 2759 كيلومتر بوده است و اجراي كابلكشي فيبر نوري بين شهري لغايت پايان 80 به ميزان 8842 كيلومتر ميباشد.
لازم به ذكر است طبق برنامه سوم توسعه اجراي 4400 كيلومتر فيبر نوري بين مراكز شهري و بين شهري پيشبيني شد.
كانالهاي مايكروويو عامل برقراري ارتباط آسان بين شهري است و بديهي است كه در مراكز تلفن بين شهري هر چه تعداد اين كانالها بيشتر باشد، به همان ميزان امكان سهولت ارتباط نيز بيشتر خواهد شد. تعداد كانالهاي مايكروويو كشور در سال 57 به ميزان 17 هزار و 158 كانال بوده است كهاين تعداد در سال 67 ( آغاز برنامه اول ) به 43 هزار و 427 كانال و در پايان برنامه 117 هزار و 570 كانال افزايش يافته است، ضمناً تعداد كانالهاي مايكروويو در سال 76 به 271 هزار و 787 كانال و در پايان سال 79 به 405 هزار و 997 كانال افزايش يافته است. لازم به ذكر است با افزايش 65 هزار و 752 كانال به شبكه انتقال در سال 80 در حال حاضر تعداد كانالهاي مايكروويو 471 هزار و 749 كانال ميباشد
Vsat زيرساختار مخابراتي بانكداري الكترونيك در ايران
پس از تصويب طرح اتوماسيون بانكي در شوراي عالي بانكهاي كشور در سال 1371، بررسيهاي كارشناسي گستردهاي بمنظور انتخاب و استقرار بستر مخابراتي مناسب براي اين پروژه عظيم ملي با در نظر گرفتن مشخصههاي اختصاصي شبكه مخابرات بانكي آغاز شد كه در نتيجه آن پيشنهاد ايجاد يك شبكه ارتباطي اختصاصي مطمئن با پوشش جغرافيائي وسيع در قالب شبكه ماهوارهاي Vsat بود. اين شبكه درحال حاضر با بيش از 1000 پايانه و با نرخ توسعه سريع روزانه به بانكهاي كشور به شكلهاي مختلفي ارائه خدمات ميكند و زيربناي مخابراتي مناسبي را براي اتوماسيون بانكي فراهم آورده است. در بررسيهاي كارشناسي منجر به انتخاب شبكه Vsat پارامترهاي مهمي كه در مقايسه روشهاي مختلف ايجاد خطوط ارتباط مخابراتي مورد توجه بوده اند در اينجا به اختصار مورد بررسي قرار ميگيرند. لازم به ذكر است كه در اين مقايسه شبكه Vsat عمدتا با خطوط اجارهاي زميني (Leased Line)وشبكه X0/25 دادههاي مخابرات مقايسه شده است كه هر دو در بستر شبكه عمومي تلفني كشور (PSTN) استقرار دارند و از خطوط شهري وبين شهري شبكه عمومي استفاده ميكنند. رفع نيازهاي شبكه بانكي به كمك شبكههاي عمومي فيبر نوري، كابل و يا راديو به دليل عدم وجود امكانات مناسب در كشور و نيز استقرار شبكههاي اختصاصي به كمك تكنولوژيهاي مذكور به دليل زمان بسيار طولاني تأسيس و هزينه كلان در اين مقايسه قابل طرح نيستند.
در ادامه اهم مشخصات شبكه Vsat به منظور مقايسه آن با نيازهاي تعيين شده مورد بررسي قرار ميگيرد:
در حال حاضر پوشش شبكهX0/25 مخابرات تا مراكز استانهاست و خطوط اجارهاي نيز تنها از شهرهاي بزرگ به تهران قابل دسترسي است.
با توجه به خصوصيات شبكه ماهوارهاي Vsat ميزان تطابق اين شبكه بانيازهاي مخابرات بانكي به وضوح قابل مشاهده است.
براي ارتباط پايانههاي محل فروش (EFTPOS) در فروشگاهها و مراكز ارائه خدمات از قبيل بانكها، بيمارستانها، هتلها و غيره با سيستم مركزي محيط ارتباطي مناسبي مورد نياز است. در حال حاضرشبكهVsat بانكي با قابليت پشتيباني از پروتكل X0/25. PAD و LAN بعنوان بستر مخابراتي مناسب و مطمئني براي برقراري اين ارتباط استفاده ميشود.
ازكاربردهاي ديگرشبكه Vsat، فراهم كردن بستر مخابراتي مناسب براي ارتباط دستگاههاي تحويلداري اتوماتيك (ATM) مستقر در سطح كشور با سيستم مركزي است. با توجه به قابليت پشتيباني شبكهVsat از پروتكل X0/25.PAD پايانههايVsat براي برقراري ارتباط ATM هاي نسل سوم (باپروتكل ارتباطيAsync) و نسل چهارم (باپروتكل ارتباطي X0/25)با سيستم مركزي استفاده ميشود.
در حال حاضر1500 دستگاه ATM بالغ000/100 تراكنش در روز با استفاده از بستر مخابراتي شبكهVsat در بانكهاي كشور فعال هستند.
به منظور ايجاد سيستم يكپارچه و متمركز بانكي و ارسال، دريافت و پردازش تراكنشهاي بانكي بصورتon-line ميتوان از شبكهVsat بعنوان بستر مخابراتي ارتباط شبكههاي LAN شعب با رايانه مركزي بانك استفاده كرد. در اين پروژه براي ارسال و دريافت تراكنشهاي بانكي از شعب به مركز از قابليت پشتيباني شبكهVsat از پروتكلهاي SDLC وLLC استفاده شده است.
درحال حاضر بيش از1270 شعبه بانك ملي ايران با حدود000/100 تراكنش در روز با رايانه مركزي با استفاده از شبكهVsat بصورت online در ارتباط هستند و به مشتريان ارائه خدمات ميكنند.
در شبكهVsat برقراري مكالمه تلفني بين دو كاربر با استفاده از پايانههاي Vsat مجهز به تجهيزات Voice امكانپذيراست. اين ارتباط ميتواند بين دو كاربر درحاليكه هر دو در شبكهVsat باشند (مستقل از شبكه PSTN) و يا در حاليكه يك كاربر در شبكهVsat و كاربر ديگر در شبكه PSTN باشد، برقرار شود. درحال حاضر بيش از50 نقطه در سطح كشور از اين ارتباط استفاده ميكنند.
امروزه با گسترش شبكههاي اينترانت و برقراري ارتباط بين شبكهاي براي سازمانها و مجموعههاي مختلف در سطح كشور و اتصال به شبكه اينترنت و توزيع آن براي كاربران، نياز به يك بستر مخابراتي قابل استفاده در سطح كشور بيش از گذشته احساس ميشود.
شبكهVsat با استفاده از قابليت LAN Connectivity و پشتيباني ازپروتكلPPP و نيز با در نظرگرفتن پوشش جغرافيايي در كل سطح كشور بعنوان فراهم كننده بستر مخابراتي كاربردهاي فوق قابل استفاده است. درحال حاضرشبكه Vsat بعنوان بستر مخابراتي مناسب و مطمئني براي اتصال به اينترنت، توزيع اينترنت و ايجاد زير ساختار شبكههاي اينترانت براي بيش از 6 مركز مختلف درسطح كشور درحال استفاده است.
علاوه بر كاربردهايOnline كه در بخش قبل اشاره شد، از شبكهVsat براي كاربردهايoffline مانند انتقال فايل و توزيع نرمافزار نيز استفاده ميشود. كاربردهاي مذكور بيشتر در زمان پايين بودن ترافيك شبكه (بعدازساعات اداري) استفاده مي شوند كه اين كار امكان استفاده بهينه ازشبكهVsat و پهناي باند اختصاص يافته به پايانه را فراهم مي آورد. درحال حاضر عمليات انتقال فايل بين بيش از300 نقطه درسطح كشور با حجم حدود300مگابايت در روز با استفاده از شبكه Vsat درحال انجام است.
شروع فعاليت بانكها در زمينه بانكداري الكترونيك را ميتوان به طور قطع بعد از اجراي طرح جامع اتوماسيون دانست. همانطوركه قبلا نيز اشاره شد در بررسيهاي كارشناسي بعمل آمده بهترين نوع وسيله ارتباط اطلاعات و دادههاي بانكي در اين طرح، Vsat تشخيص داده شد. بنابراين نصب پايانههاي Vsat در شعب بانك ملي بعنوان اولين بانكي كه از طرح جامع اتوماسيون استقبال كرد، آغازگرديد. بنابراين پايانههاي Vsat و همچنين استفاده از رايانههاي شخصي بعنوان ايستگاههاي كاري اينترانت واكسترانت ايجاد شده و دروازه [59]ورود و خروج اطلاعات بانكي مورد استفاده قرارگرفت . ازجمله تجهيزات رايانهاي ديگر كه بعد از طرح جامع اتوماسيون و دربرخي از بانكها نيز قبل از طرح جامع مورد استفاده قرارگرفت، دستگاههاي خودپرداز (ATM) هستند، با توجه به مكان مورد استفاده و همچنين نوع قابليتهاي آنها داراي انواع مختلفي ميباشند كه عبارتند از نوع Dispenserو Multifunction و همچنين از نظر مكان مورد استفاده نيز ميتوان به دو نوع آن اشاره نمود ازجمله داخل سالني و داخل ديواري كه به تفصيل به آن اشاره شد. از ديگر سختافزارهاي مورد استفاده در بانكداري نوين ايران ميتوان به دستگاههاي انتقال منابع از نقطه فروش (EFTPOS) و Pinpad اشاره نمود. در بيشتر بانكهاي ايراني جهت ذخيره سازي و همچنين تهيه پشتيبان[60] از اطلاعات از رايانه هاي بزرگ استفاده ميشود.
درسال 1371ايران به عضويت سوئيفت درآمد و درسال 1372به شبكه بينالمللي سوئيفت متصل گرديد. دليل عمده راه اندازي سريع سيستم سوئيفت استفاده از زيرساختها و سيستمهاي ارتباطي پيشرفته موجود در خارج از كشور بود. در حال حاضر بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران و تمامي بانكهاي تجاري و تخصصصي ايران عضو شبكه بينالمللي سوئيفت ميباشند.
تمامي اعضاي سوئيفت در يكي از بانكهاي مورد نظرسوئيفت داراي حساب ميباشند و حق برداشت از اين حسابها توسط اعضاء به موسسه سوئيفت داده شده است. موسسه سوئيفت حق اشتراك سالانه اعضاء، هزينه تجهيزات و جزواتي را كه براي اعضاء ارسال مي دارد را از اين حسابها برداشت مينمايد.
بانكهاي ايراني درحال حاضر از انواع پيامهاي سوئيفت ازجمله پيامهاي مربوط به حواله شخصي، ارسال منابع بين بانكي، پيامهاي مربوط به وام،اعتبارات اسنادي،وصوليها و پيامهاي غيرمالي استفاده مينمايند.
![]() |
ايجاد شبكه تبادل اطلاعات بانكي (شتاب):
از آنجاكه مجموعه بانكهاي تجاري داخل كشور متعلق به دولت ميباشد و يا بعبارت دقيقتر اينكه بيش از50 درصد سهام بانكهاي تجاري متعلق به دولت ميباشد (به استثناء بانك رفاه كه 97درصد از سهام آن متعلق به سازمان تامين اجتماعي است) لكن ارتباط بانكي در بانكهاي تجاري بسيار ضعيف و درحد خدمات سنتي ميباشد، با توجه به دلايل ذيل ضرورت ايجاد سيستمهاي سازگار در بانكهاي ايران جهت ارتباط و تبادل اطلاعات بانكي حياتي است:
ü حجم سرمايه گذاري زياد براي استفاده از دستگاههاي خودپرداز (ATM)
ü عدم پذيرش مراكز خدماتي جهت نصب پايانههاي فروش (EFTPOS) متفاوت مربوط به بانكهاي مختلف براي پذيرش كارتهاي اين بانكها
ü محدود شدن مشتريان هر بانك صرفا به دستگاههاي خودپرداز (ATMS) و مراكز خدماتي مورد قرارداد هر بانك و در نتيجه عدم رغبت در گسترش استفاده از كارت.
از ابتداي اجراي طرح جامع اتوماسيون بانكها اجراي طرحي جهت اتصال مراكز خدمات كارت بانكها با يگديگر در طرح جامع مورد نظر بوده است، بطوريكه دارنده كارت در هر بانك با مراجعه به دستگاههاي خودپرداز (ATM) و پايانه فروش (EFTPOS) نصب شده در كشور و صرفنظر از اينكه اين پايانه ها توسط چه بانكي نصب شده است. قادر به انجام تراكنشهاي مالي مورد نظر خود بر روي حساب مربوطه باشد.
اين طرح دربانكداري بين الملل به مركز سوئيچ بين بانكي معروف است كه در طرح جامع، شتاب ناميده شد. بطور موازي با اجراي سيستم خدمات كارت در بانك ملي، فعاليتهاي لازم جهت ايجاد اين مركز صورت گرفته و از اواخر سال1377 اين مركز مورد بهره برداري قرارگرفت. تاكنون مراكز خدمات كارت بانك ملي و فروشگاههاي شهروند براي مدت كوتاهي به اين مركز متصل بوده و امكان انجام تراكنشهاي دارندگان ملي كارت برروي پايانههاي فروش متعلق به شهروند فراهم شد كه بدليل مشكلات امنيتي و امكان سوء استفاده از كارت اين عمليات بطور موقت تعطیل گرديد.
اتصال مركز خدمات كارت بانكهاي توسعه صادرات، صادرات، كشاورزي، سامان، كارآفرين به اين مركز فراهم شده است که بانک ملی نیز جدیدا مقدمات پیوستن خود به این شبکه را فراهم نموده است، بطوريكه مشتريان حسابهاي كارت يكي از بانكهاي عضو شتاب ميتوانند از خدمات كارت و تجهيزات مربوط به اين بانكها استفاده نمايند. بهاين ترتيب سرمايه گذاريهاي صورت گرفته توسط بانكهاي متفاوت در زمينه خدمات كارت دستگاههاي خودپرداز (ATMS) و پايانههاي فروش (EFTPOS) مورد استفاده مشتريان كليه بانكهاي متصل به اين مركز قرار گرفته و ضمن كاهش سرمايهگذاري و متعاقبا هزينههاي لازم توسط هر بانك گستره وسيع خدماتي براي مشتريان فراهم ميگردد، علاوه بر پيادهسازي فني اين شبكه، كليه دستورالعملها و آيين نامههاي اجرائي لازم نيز تهيه و در اختيار بانكهاي علاقهمند به پيوستن به مركز قرار گرفته است.
· "از مبادله الكترونيكي اطلاعات (EDI) تا تجارت الكترونيك"، موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني، 1376
· "مجموعه مقالات اولين همايش بانكداري الكترونيكي "، بانك توسعه صادرات، 1379
· الهیاری فرد، محمود، "بررسی مقایسه ای خدمات بانکداری ستنی و بانکداری الکترونیک در ایران"، شهریور 82، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده حسابداری و اقتصاد
· الهیاری فرد، محمود"بانکداری الکترونیک در روسیه"،نشریه بانک ملی ایران ، شماره 92، آبانماه 82
· الهیاری فرد، محمود"بانکداری الکترونیک در هندوستان"، نشریه بانک ملی ایران، شماره 93، آذرماه 82
· الهیاری فرد، محمود"بانکداری الکترونیک در استرالیا"،نشریه بانک ملی ایران، شماره 94، دیماه 82
· "ويژه نامه بانكداري"،شماره 138
· "سرويسهاي شركت مخابرات ايران"آدرسهاي وب سايت،
· آمارهاي بانك ملي در پايان 1379،1380،1381
· http://www.IranIT.com
· Essinger, James,”The Virtual Banking Revolution”, Thomson business press,1999
· “E_commerce and Development Report 2002”, http://www.unctad.org/ecommerce/docs/edr01_en/edr01_en.pdf
· “An Exploratory Investigation Of Global Prespective On E_Commerce ,Internet and Digital Economy”, http://www.ecommerce.or.the/nceb2002/paper/4200/investigation.pdf
· “Dynamics Of Banking Technology Adoption An Application To Internet Banking , Web Sites at www.warwick.ac.uk/~ecrgt/jobmarket.pdf
· “E_Commerce in Europe Results of the pilot surveys carried out in 2001” Web Sits at www.researchandmarkets.com/reports/479/479.pdf
· “The Emergence of e_banking in Russia” Web Sites www.sseru.org/DocFiles/wp01-101R1.doc
· “banking Adaption and Dot.com viability a comparison of Australian and Indian experiences in the banking sector”. www.deakin.edu.au/infosys/docs/workingpapers/archive/ _Working_Papers_2001/2001_14_Unnithan.pdf dot .com
· ”Networking essentials” ,Microsoft press,1997
· ”S.W.I.F.T Annual Report ” ,2001,2002
[1] عضو هیئت علمی پژوهشی و مدیر گروه ارزی پژوهشکده پولی و بانکی bijan_bidabad@msn.com
[2] کارشناس 2 اقتصادی اداره تحقیقات و برنامهریزی بانک ملی ایران m_1347_8maf@yahoo.com
[3] Virtual Private Network
[4] به کتاب (Networking essentials (1997 مراجعه شود.
[5] Wide area network
[6] Public-switched telephone network
[7] fiber-optic
[8] microwave transmitters
[9] satellite link
[10] به کتاب (Networking essentials (1997 مراجعه شود.
[11] peer to peer
[12] server-base networks
[13] sharing resources
[14] security
[15] backup
[16]Access Point
[17]Notebook
[18]Personal Digital Assistant
[19]Information Technology
[20] Main frame
[21] server
[22] client
[23] super computer
[24] Central Processing Unit (CPU)
[25] server site application
[26] Personal computer
[31] ICSA مجموعة استانداردهائی است که برای آزمودن امنیت در دیوارههای آتش (Firewalls) مورد استفاده قرار میگیرد.
[32] IPSec مجموعه ای از استانداردهای پروتکلهای VPN میباشد که درانتقال امن اطلاعات در اینترنت استفاده میشود، این پروتکل با کپسوله کردن و رمزنگاری پاکتها موجب امنیت ارسال اطلاعات خواهد شد.
[33] EAL4 یکی از شاخصهای ارزیابی امنیت در محصولات و سیستمهای مبتنی بر IT میباشد که دارای سطوحی است و این سطوح از صفر(کمترین امنیت) تا هفت (بیشترین امنیت) اجرا میشوند.
[34] جهت اطلاعات بيشتر به كتاب The virtual banking revolution, (1999) مراجعه شود.
[35] Central Processing Unit
[36] Intranet
[37] چنانچه دو شبكهاينترانت با يگديگر تبادل اطلاعات داشته باشند تشكيل يك اكسترانت را مي دهند.
[38] bar code reader
[39] card reader
[40] port
[41] Graphical user inter face
[42] digital
[43] analog
[44] modulate
[45] de modulate
[46] به كتاب Networking essensial, (1997) رجوع شود
[52] Packet-switching network
[54] به كتاب Windows 2000 Server,( 2000) مراجعه شود.
[55] - The Socity For Worldwide Interbank Financial Telecommunication(S. W. I. F. T)